Inwoners Europese steden zijn massatoerisme beu, 'kan geen bus meer pakken'

• Noor de Kort

  redacteur Online

"Op steeds meer plekken pikken de locals het niet meer", zegt Jan van der Borg. De hoogleraar toerisme in Leuven en Venetië reageert op het protest tegen massatoerisme in Málaga van afgelopen weekend. Daar gingen 15.000 tot 25.000 mensen de straat op omdat de Zuid-Spaanse stad volgens hen onleefbaar is geworden door de grote aantallen vakantiegangers en dagjesmensen.

Het protest in Málaga begon dit voorjaar met een stickeractie met teksten als "Dit was mijn huis" en "Wegwezen hier". Hiermee uitten inwoners hun frustratie over de stijgende huurprijzen.

Massatoerisme heeft als effect dat de oorspronkelijke inwoners worden beperkt in hun dagelijks leven, stelt Van der Borg. In de jaren 80 waarschuwde hij voor de gevaren van toerisme in steden als Venetië, Barcelona en Amsterdam. Er werd toen niet naar hem geluisterd, zegt hij. "We hebben ons laten overrompelen door de enorme toerismevraag."

Inmiddels ziet hij wel een kentering in het denken, bij de toerisme-industrie en toeristen zelf. Nu is er nog ander beleid nodig, zegt hij. "We hebben beleidsmedewerkers nodig die duidelijke keuzes maken over hoe een stad zich wil profileren."

Ongeremde groei

Toerisme is in principe iets moois, vindt Van der Borg. "Reizen maakt mensen wijzer en toleranter, en vaak doen ze hun werk beter als ze terug zijn van vakantie. Dat beaamt Shirley Nieuwland, die promoveerde op duurzaam stedelijk toerisme aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Het is alleen jammer dat het nu zo ongeremd is."

De toerismesector groeit wereldwijd al decennia, zegt Van der Borg. Ook na de coronacrisis zit de sector alweer flink in de lift. De United Nations World Tourism Organization voorspelde eerder dat het aantal internationale toeristen in 2030 verdubbeld zal zijn ten opzichte van 2015: van 1 naar 2 miljard.

De oorzaken? "Mensen worden rijker, mensen zijn mobieler, bed and breakfasts hebben een goed aanbod, low cost airlines maken vliegen aantrekkelijk en mensen vinden vakantie een recht in plaats van een voorrecht", zegt Van der Borg.

De toerismevraag neemt dus enorm toe, maar het aanbod van populaire bestemmingen is volgens hem redelijk vaststaand. Dat gaat op den duur wringen, zegt hij. Voor inwoners van populaire Europese steden is het bijvoorbeeld niet meer makkelijk om simpelweg boodschappen te doen, en huizen zijn niet meer beschikbaar of onbetaalbaar. "Ik woon zelf in Venetië en kan geen bus meer pakken, want die zit altijd vol", zegt Van der Borg. "Terwijl ik wel belasting betaal voor die bussen."

Inwoners van Málaga demonstreren tegen de vele toeristen in hun stad:

Niet alleen in Málaga laat de bevolking van zich horen. In 2016 gingen inwoners van Venetië de straat op met lege koffers om een leefbare stad te eisen, en in 2017 kwamen Spanjaarden in onder andere Barcelona in opstand.

Of het protest in Málaga effect gaat hebben, is volgens Nieuwland niet goed te voorspellen. "Overheden komen vaak pas in actie als het al te laat is." Het argument dat toerisme geld oplevert, wordt volgens haar vaak aangevoerd om niets te doen. Ook Van der Borg zegt dat overheden vaak "laconiek" omgaan met problemen door toerisme.

Overheden moeten zich volgens Nieuwland richten op het aanpakken van vakantieverhuur. Een andere maatregel is het beperken van het aantal bezoekers met regels voor vluchten en cruises, zegt ze. "Als er maar één cruiseschip per maand mag aanmeren, dan houdt het snel op."

Eigen identiteit

Volgens Van der Borg zouden steden moeten kiezen voor een heldere, eigen identiteit, om zo een specifieke groep toeristen te trekken. Amsterdam wil veel te veel, vindt hij. "Het verhaal is nu: hier kan alles en we vinden het ook nog leuk dat je er een zootje van maakt." Wel maakte de stad van de week bekend het aantal cruiseschepen dat aanmeert bij de passagiersterminal in het centrum van Amsterdam te gaan halveren vanaf 2026.

Brugge is volgens Van der Borg een stad die massatoerisme succesvol heeft aangepakt. "Daar zijn moeilijke keuzes gemaakt: minder dagtoeristen, minder hotels in het centrum en restricties op cruisevoorzieningen." Een andere best practice is volgens Van der Borg het reserveringssysteem voor het Alhambra-paleis in Andalusië. In Venetië loopt deze zomer een proef waarbij toeristen entreegeld moeten betalen.

Ook toeristen zelf hebben een verantwoordelijkheid, vindt Nieuwland. "Ik hoor vaak dat mensen midden in een populaire stad een Airbnb boeken. Je kunt ook kiezen voor een andere accommodatie, dan verpest je in ieder geval niet de huizenmarkt."