Nibud: coalitieakkoord verbetert bestaanszekerheid niet structureel
De vier aanstaande regeringspartijen weten met het coalitieakkoord op de lange termijn geen verbetering van de bestaanszekerheid te bieden. Dat zegt het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) in reactie op het akkoord. Het Nibud heeft gewacht met reageren tot het de plannen van het nieuwe kabinet kon doorberekenen.
Bestaanszekerheid en koopkracht waren belangrijke thema's tijdens de verkiezingen. De plannen in het coalitieakkoord leiden volgens het Centraal Planbureau tot een lichte stijging van de koopkracht en afname van de armoede. Voor lage inkomens gebeurt dit via de verhoging van toeslagen, zoals de huurtoeslag en het kindgebondenbudget, maar dat is volgens het Nibud vooral een oplossing voor de korte termijn.
Onzekerheid
Het Nibud wijst erop dat toeslagen ook kunnen leiden tot problemen en onzekerheid bij huishoudens. "Mensen weten niet dat ze er zijn, mensen kunnen ze niet aanvragen en sinds de toeslagenaffaire durven mensen dat ook niet," zegt directeur Arjan Vliegenthart. "Alle reden dus om het toeslagenstelsel grondig te herzien. Met deze toeslagen in het akkoord help je misschien mensen in het hier en nu, maar je zorgt dat het systeem dat niet functioneert alleen maar steviger wordt en nog moeilijker om te veranderen."
Ook zou de afhankelijkheid van toeslagen en ondersteuning van gemeenten omlaag moeten, volgens het Nibud. Gemeenten konden bijvoorbeeld zelf invulling geven aan de energietoeslag, waarbij de ene gemeente ruimhartiger was dan de andere. "Als bestaanszekerheid voor iedereen in Nederland geldt, moet het landelijk gefundeerd zijn."
Een ander probleem kan volgens het Nibud ontstaan als het budget van het kabinet opeens minder groot zou worden voor toeslagen en deze weer omlaag zouden gaan.
Een structurele oplossing zou volgens het Nibud liggen bij het verhogen van het sociaal minimum, iets wat de Commissie Sociaal Minimum vorig jaar al adviseerde.
Verlaging eigen risico
In het akkoord staan ook maatregelen om de uitgaven van huishoudens te verlagen, bijvoorbeeld een verlaging van de energiebelasting en het eigen risico. Het Nibud voorspelt dat dit hand in hand zal gaan met hogere zorgpremies, waardoor het effect dus maar klein zal zijn.
De focus op uitgaven vindt Vliegenthart wel een goed idee. "Ik denk dat dit een benadering is die daadwerkelijk ook goed kan werken. We hebben natuurlijk de afgelopen jaren gezien dat het leven duurder is geworden. Dus dat je niet alleen naar het inkomen kijkt, maar ook naar de uitgaven, vinden we een mooie invalshoek."
Tegelijkertijd staan in het akkoord prijsverhogingen. Bij benzine verdwijnt bijvoorbeeld de accijnsverlaging en de btw op onder andere boeken en tickets voor concerten en sportwedstrijden gaat omhoog.
Wat mist
Het grootste gemis voor het Nibud is aandacht voor de energietransitie. Terwijl maatregelen hiervoor wel nodig zijn, volgens het instituut. Ook mist het instituut aandacht voor armoedebestrijding in Caribisch Nederland.
De plannen precies doorberekenen, kon het Nibud nog niet, want daar zijn de plannen nog niet specifiek genoeg voor. Het instituut heeft daarom gekeken naar de effecten als het kabinetsbeleid uit het akkoord zou worden doorgevoerd, zonder dat er andere veranderingen zouden zijn. Lage inkomens zouden er dan enkele tientjes per maand op vooruit gaan. Met name door de verhoging van de huurtoeslag, het kindgebonden budget en de verlaging van de inkomstenbelasting. Modale inkomens zouden profiteren van de lagere inkomstenbelasting met zo'n veertig euro per maand.
Het Nibud benadrukt dat het nu wachten is op de concretere maatregelen. "Er is echt werk aan de winkel," zegt Vliegenthart. Los van de maatregelen hoopt hij dat er ook een consistente aanpak komt "om de bestaanszekerheid in Nederland te waarborgen".
