Onderzoek: frequentie extreme natuurbranden in 20 jaar tijd verdubbeld
Grote verwoestende natuurbranden komen de laatste jaren voortdurend in het nieuws, breken wereldwijd records en eisen soms ook slachtoffers. Ze lijken steeds vaker voor te komen. Australisch onderzoek bevestigt dat nu: het aantal extreme natuurbranden is de laatste twintig jaar verdubbeld, en ze zijn vaak ook groter dan voorheen. Dat heeft volgens de wetenschappers vooral te maken met extremere weersomstandigheden die het gevolg zijn van klimaatverandering.
De zes jaren met de hevigste natuurbranden deden zich allemaal na 2016 voor, schrijven de onderzoekers in het vakblad Nature Ecology & Evolution. De enorme zomerbranden in Australië in 2019 en 2020 zijn er een goed voorbeeld van. Naar schatting 2,8 miljard gewervelde dieren kwamen om en het verspreidingsgebied van 116 plantensoorten werd verwoest.
Smog
Daarnaast raakt bij grote natuurbranden de lucht ernstig vervuild door de rook, wat meer gezondheidsschade tot gevolg heeft. Dat merkten ook inwoners in Zuidoost-Azië in 2015. Door hevige natuurbranden in Indonesië kampten dichtbevolkte steden met zo veel smog dat het leidde tot zo'n 100.000 extra doden door ademhalingsproblemen. De directe en indirecte economische schade bedroeg naar schatting 16 miljard dollar.
Om te weten te komen of extreme natuurbranden inderdaad zijn toegenomen in aantal en omvang, gingen onderzoekers van de University of Tasmania satellietgegevens uit de periode 2003-2023 na. Daaruit bleek dat, terwijl het totale verbrande gebied in omvang afnam, het aantal extreme natuurbranden meer dan verdubbelde en de branden intenser werden.
Ieder jaar wordt er wereldwijd zo'n 800 miljoen hectare natuur in de as gelegd. Dat is deels een natuurlijk proces. Op de savanne in Afrika bijvoorbeeld zijn natuurbranden deel van het ecologisch systeem. Doordat de bevolking toeneemt, wordt steeds meer savanne omgezet in landbouwgrond. Daardoor zijn er ook minder natuurbranden op dat soort plaatsen en neemt het totaal afgebrande hectare wereldwijd af.
"Maar daarmee zijn we een beetje voor de gek gehouden", legt fysisch geograaf Guido van der Werf van de universiteit van Wageningen uit. "Terwijl het totaal afneemt, zijn grote, extreme natuurbranden juist toegenomen in aantal en intensiteit. Vooral in gebieden dichter bij de poolcirkel. Wij zien dat al jarenlang. In Canada ging vorig jaar in een keer 5 procent van het bos eraan."
Die branden zijn enorm schadelijk voor het plaatselijke ecosysteem. "Die branden horen niet zo vaak voor te komen, op die schaal. Vroeger gebeurde dat in een sommige natuurgebieden maar eens in de paar honderd jaar", zegt Van der Werf.
Kanarie in kolenmijn
De toename van grote verwoestende natuurbranden heeft volgens de Australische wetenschappers alles te maken met extreem weer en aanhoudende droogte door klimaatverandering.
In hoeverre de aarde nog sneller opwarmt door die branden is lastiger te bepalen, zegt Van der Werf. "Aan de ene kant komt er door die natuurbranden wel meer CO2 in de atmosfeer, maar ook meer fijnstof met een deels koelende werking. Daarnaast verandert door de branden ook de reflectie van het oppervlak met name in gebieden met sneeuw, wat die opwarming ook vermindert. En zo zijn er nog meer factoren. Het is heel complex."
Zeker is wel dat de extreme natuurbranden wereldwijd verder zullen toenemen als de aarde verder opwarmt. "We gaan nog veel meer grote natuurbranden zien, tenzij we de opwarming stoppen en onze bossen goed beheren. De toename die we nu al zien is wat dat betreft de kanarie in de kolenmijn."
