De uiterst eurokritische fracties winnen flink terrein in het Europees Parlement. Onder meer in Frankrijk en Duitsland hebben radicaal-rechtse partijen veel kiezers getrokken. Maar dat is niet genoeg om in het parlement een rechtsere koers te kunnen afdwingen, zegt Theresa Kuhn, hoogleraar Europese Studies aan de Universiteit van Amsterdam.
De middenpartijen in het Europees Parlement hebben nog steeds een meerderheid. De christendemocratische Europese Volkspartij (EVP) vormt opnieuw de grootste fractie, met 184 van de 720 zetels. EVP heeft de rechtse partijen dus niet nodig, zegt Kuhn in het NOS Radio 1 Journaal. "Samen met de sociaaldemocraten en de liberalen kunnen ze nog steeds een ruime meerderheid vormen."
Het verlies van pro-Europese partijen zit bij de liberalen (Renew) en de Groenen. "Dat maakt ze niet meer zo sterk. Daarbij komt ook nog dat een van de bekendste leden van Renew, De Franse president Macron, ook in een zwakke positie staat." Na de grote zege van radicaal-rechts (Marine Le Pen) bij de Europese verkiezingen heeft Macron zijn nationale parlement ontbonden en parlementsverkiezingen uitgeschreven.
Op het eerste gezicht is de verschuiving naar rechts niet goed te zien in de nieuwe samenstelling van het Europees Parlement, maar dat kan veranderen. De komende weken moeten alle nationale partijen opnieuw kiezen bij welke Europese fractie ze willen horen.
Onduidelijk is waar de bijna honderd zetels heen gaan van partijen die op dit moment nergens bij horen, zowel aan de uiterst rechtse als aan de uiterst linkse kant. De rechtse Europarlementariërs zouden zich nog kunnen aansluiten bij I&D (Identiteit en Democratie), de nationaalconservatieven of een eventuele nieuwe rechtse familie.
Onder meer Le Pen lobbyt voor een grote rechtse fractie, die een vuist kan maken in Europa. Zij zou graag samenwerken met de Italiaanse Meloni, maar die kans lijkt klein. "Een groot probleem is dat zij heel verschillende ideeën hebben over hoe om te gaan met Oekraïne en Poetin", zegt Kuhn.
Ook Kuhn zegt dat de radicaal-rechtse partijen moeten samenwerken om invloed te kunnen uitoefenen. De inval van Rusland in Oekraïne heeft veiligheid bovenaan de agenda gezet, ook in het Europees Parlement. "Er zijn op de rechterflank partijen die pro-Poetin zijn, maar niet genoeg om daar iets mee te kunnen doen."
Op het gebied van migratie verwacht Kuhn op de lange termijn wel een koersverandering. "Ook door nationale verkiezingen, waar mogelijk ook radicaal-rechtse partijen gaan winnen. Het parlement kan dan samen met de Europese Raad (EU-leiders) echt iets veranderen."
Green Deal
Vijf jaar geleden was het klimaat het grote onderwerp van de Europese parlementsverkiezingen. Het resulteerde in de Green Deal: een enorm pakket aan wetten dat ervoor moet zorgen dat lidstaten van de EU in 2050 klimaatneutraal zijn.
"De afgelopen maanden zagen we dat het parlement al steeds kritischer werd over de Green Deal en wetsvoorstellen heeft afgewezen," zegt Kuhn. "Ook door christendemocraten. De kans bestaat dat zij voortaan vaker over rechts zullen gaan om een meerderheid te krijgen."
'Bolwerk tegen extremen'
De middenpartijen hebben duidelijk gemaakt "elkaar vast te zullen houden". EVP-fractieleider Manfred Weber zei dat hij opnieuw met de sociaaldemocraten en liberalen een coalitie wil vormen, "tegen de partijen die Europa kapot willen maken".
Commissievoorzitter en EVP-lijsttrekker Von der Leyen zei: "Samen met andere partijen zullen we een bolwerk tegen de extremen op links en rechts vormen, we zullen ze stoppen."
