Alarmsysteem moet sabotage van gasleidingen en stroomkabels op Noordzee opsporen

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat en Energie

Internetkabels, windparken en gaspijpleidingen: de Nederlandse economie is voor een belangrijk deel afhankelijk van infrastructuur op de bodem van de Noordzee. Die infrastructuur ligt diep onder de golven en dus buiten ons zicht. En dat maakt de pijpleidingen en kabels extra kwetsbaar voor sabotage.

TNO heeft er iets op bedacht. Via zogeheten 'dark fibres' - onbenutte delen van glasvezelkabels - kunnen seismologen de trillingen van schepen oppikken. Zodra die schepen in de buurt komen van zulke onderzeese infrastructuur, kunnen hun vaarbewegingen worden gedetecteerd.

De techniek is niet nieuw, maar de toepassing wel, vertelt geoloog en geofysicus Vincent Vandeweijer van TNO. "We gebruiken deze dark fibers onder andere om aardbevingen te lokaliseren. We vroegen ons naar aanleiding van de aanslag op de Nordstream-pijpleidingen af of we ook schepen konden detecteren die zich in de buurt bevinden van infrastructuur op de zeebodem. Onze testen wezen uit dat dit inderdaad het geval is."

In september 2022 vonden er explosies plaats bij de Nordstream-pijpleidingen waarmee gas van Rusland naar Europa werd gepompt. Dit miljarden kostende traject ligt door de sabotage nog altijd stil. Een dader is tot nu toe niet achterhaald.

Transponder uit, toch gespot

Normaal gesproken wordt al het scheepvaartverkeer op de Noordzee gevolgd met een automatisch identificatiesysteem. Schepen hebben transponders aan boord, waardoor bekend is wie waar vaart en bijvoorbeeld nachtelijke botsingen voorkomen kunnen worden. Schepen kunnen alleen zelf besluiten zo'n transponder uit te zetten, vertelt Vandeweijer.

"Zeker in dat laatste geval kan bij detectie van trillingen een automatische waarschuwing verstuurd worden naar de autoriteiten en de eigenaar van de infrastructuur, om hen te informeren over verdacht verkeer."

Het systeem is nog niet operationeel, maar zou volgens Vandeweijer een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de veiligheid op de Noordzee. Samen met onder andere data van satellieten en radar zou er een beter sluitend net te maken zijn.

Voordeel voor de nieuwe techniek is dat op de zeebodem veel infrastructuur gebundeld is. "Veel kabels en pijpleidingen liggen al bij elkaar in tracés. Daarmee besla je dus al een groot deel van de onderzeese infrastructuur. Door specifiek voor detectie nog aanvullende kabels of andere systemen aan te leggen zou je ook blinde vlekken nog kunnen afdekken."

Uit gezamenlijk onderzoek van de Noorse, Deense, Zweedse en Finse publieke omroepen bleek in 2023 dat Rusland werkt aan plannen voor grootschaliger sabotage van infrastructuur in Europese wateren. Ook de Nederlandse MIVD waarschuwt dat Rusland bereid is tot grootschalige sabotage op de Noordzeebodem.

Daartoe zouden Russische onderzoeksschepen ook de zeebodem op de Nederlandse Noordzee in kaart hebben gebracht. Onder andere Frankrijk zegt vanwege deze dreigingen te hebben geïnvesteerd in diepzeerobots, om ook in diep water leidingen te kunnen inspecteren.

Nieuwsuur maakte eerder deze reportage over de kwetsbaarheid van onderzeekabels: