Van gereedschap tot voetbalschoenen en van make-up tot kinderspeelgoed: welk product je online ook zoekt, de kans is groot dat de Chinese webwinkel Temu bovenaan de zoekresultaten verschijnt. De app is razend populair, maar ondanks de groeiende kritiek op de verkoopmethoden en datahonger van het bedrijf, staan webshops van buiten Europa onder veel lichter toezicht dan hun Europese concurrenten. Dat blijk uit een rondgang van Nieuwsuur.
De aantrekkelijkheid van Temu zit in de absolute spotprijzen. Onder de slogan Shop Like a Billionaire en met behulp van (zogenaamd) eenmalige aanbiedingen en spelletjes voor gratis producten, weet de webwinkel massaal volwassenen én kinderen aan zich te binden. Net als in veel Europese landen is Temu ook in Nederland op dit moment de meest gedownloade app.
Reclamezuil
Naast die populariteit groeien ook de zorgen: vorige maand dienden zeventien Europese consumentenbelangenorganisaties, waaronder de Nederlandse Consumentenbond, een klacht in tegen Temu. Volgens de organisaties houdt de webwinkel zich niet aan de Europese wet. Temu zou gebruikmaken van zogenoemde dark patterns, verboden technieken die consumenten beïnvloeden. Gebruikers van de app delen daarnaast veel data, ook over verder telefoongebruik. De Consumentenbond waarschuwt jongeren: "Gratis is nooit gratis. Je wordt ingezet als reclamezuil."
Temu zegt in de voorwaarden dat alleen consumenten van 18 jaar en ouder producten mogen bestellen. Maar het bedrijf doet geen leeftijdscontrole en waarschuwt ook niet dat het platform ongeschikt is voor kinderen.
Op het 's Gravendreef College in Den Haag krijgen brugklassers les over de gevaren van Temu:
Nicole Stofberg is lector platformeconomie aan de Haagse Hogeschool en kwam via haar 9-jarige dochter in aanraking met Temu. "Mijn dochter houdt van knutselen en zag een filmpje waarvoor ze nanotape nodig had. Ze vond een website waar nanotape van 17 euro afgeprijsd was naar 1,98 euro. Als ze de app downloadde, mocht ze met een rad van fortuin draaien en kreeg ze nog eens 80 procent korting."
Daar bleef het niet bij, vertelt Stofberg: "Bij het product stond dat honderd kinderen er ook naar keken en dat er nog maar twintig producten waren. Ze zei: 'mama, ik moet nú deze app downloaden'. Ik dacht: hier zit een addertje onder het gras."
Dat addertje bleek een python, schetst Stofberg. "Ze gebruiken agressieve, oneerlijke praktijken die kinderen verslaafd maken. Door urgentie te creëren die er niet is. Door beloningen te geven, door te zeggen: 'duizenden kinderen hebben dit gezien'. Kinderen zijn daar vatbaar voor. Wat mij betreft is Temu het vapen van de e-commercesector."
Afschrikwekkende boetes
En dan is er nog de onveiligheid van de producten. De Europese brancheorganisatie van speelgoedproducenten, Toy Industries of Europe (TIE), liet een onafhankelijk bureau negentien stukken speelgoed van Temu testen. Niet één bleek aan de Europese regels te voldoen. "Een rammelaar die vast kan blijven zitten in de keel van een baby, een andere rammelaar waar scherpe belletjes aan zitten die los kunnen raken", somt TIE-directeur Lars Vogt op.
Het gebrekkige toezicht op productveiligheid bij niet-Europese webshops is consumentenorganisaties al jaren een doorn in het oog. "Het zijn echt heel gevaarlijke producten", zegt een woordvoerder van de Consumentenbond. "Er zou op gecontroleerd moeten worden, steekproefsgewijs of systematisch. En dat dan ook afschrikwekkende boetes volgen."
Maar van systematische controle is geen sprake, blijkt uit navraag van Nieuwsuur bij verschillende toezichthouders. "Optreden tegen webshops van buiten de EU is in de praktijk niet goed mogelijk", laat de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) weten. "Het ingewikkelde is dat platforms niet verantwoordelijk zijn voor de producten die webshops daarop aanbieden." De NVWA kan de platforms daarom slechts verzoeken gevaarlijke producten te verwijderen.
Daarnaast zijn bedrijven die hun goederen buiten de EU produceren, maar binnen de EU verkopen, aan minder regels gebonden over productveiligheid, duurzaamheid en werkomstandigheden. Dat zorgt voor oneerlijke concurrentie, betoogt TIE, maar ook voor grotere veiligheidsrisico's.
Voor een dubbeltje op de eerste rij
De Europese Commissie zette recent wel een stap: Temu en andere niet-Europese webshops gaan vallen onder de Digital Services Act, die onder andere het gebruik van dark patterns verbiedt. Vandaar dat de Consumentenbond zijn klacht daar op toespitst. Wordt Temu schuldig bevonden, dan kan de boete oplopen tot 6 procent van de jaaromzet.
Ook heeft de Commissie een voorstel gedaan om de douaneregels te hervormen. De Nederlandse douane maakt vandaag bekend dat het aantal nieuwe producten dat jaarlijks wordt ingevoerd de afgelopen vijf jaar is verviervoudigd, hoofdzakelijk door e-commerce. Zij zien de voorstellen als "onvoldoende om de problemen rond e-commerce aan te pakken."
Maar de Consumentenbond vindt ook dat consumenten zelf verantwoordelijkheid moeten nemen. "Bewuster zijn van de troep op dit soort platforms. Dat we niet voor een dubbeltje op de eerste rij willen zitten, maar kiezen voor kwaliteit."
Temu laat weten dat het bedrijf veiligheid van producten zeer serieus neemt. De meeste producten die onveilig zijn, zouden worden onderschept voordat ze de verkoop in gaan. Ook zegt het bedrijf zich volledig aan de strengere Europese regelgeving te gaan houden.
