Rohingya slachtoffer van junta én rebellen Myanmar, vrezen 'tweede genocide'

• Joey Frankhuisen

  Redacteur online

Zeker 45.000 Rohingya zijn volgens de Verenigde Naties de afgelopen dagen gevlucht voor hevige gevechten tussen het Myanmarese leger en een verzetsgroep in het westen van het land.

In Myanmar woedt al jaren een bloedige oorlog tussen de militaire machthebbers en verschillende verzetsgroepen. In de West-Myanmarese deelstaat Rakhine wint de rebellengroep 'Arakan Army' terrein. De Rohingya, een grote moslimminderheid die uit de deelstaat komt, is slachtoffer van hevig geweld door beide partijen.

In februari 2021 pleegde het Myanmarese leger een staatsgreep en werd de democratisch verkozen regeringsleider Aung San Suu Kyi afgezet. Door middel van bruut geweld tegen de burgerbevolking weet het regime stand te houden. Maar in de afgelopen maanden won een coalitie van prodemocratische milities en gewapende etnische groepen gestaag terrein: naar schatting is meer dan 40 procent van het land inmiddels niet meer in handen van de junta.

Rohingya-steden verwoest

Een van de delen van het land waar de gevechten momenteel het hevigst zijn, is de deelstaat Rakhine. Het Arakan Army nam daar de afgelopen weken de steden Buthidaung en Maungdaw in, waar vooral Rohingya wonen. Op satellietbeelden is te zien hoe de steden grotendeels zijn verwoest door de rebellengroep.

"We krijgen beangstigende berichten", zegt een woordvoerder van het VN-mensenrechtenbureau. "Rohingya-burgers worden gedood en hun eigendommen in brand gestoken." Het verbranden van de steden zou op 17 mei begonnen zijn, vlak nadat de rebellen de steden hadden overgenomen. Naar schatting van de VN vluchtten zeker 45.000 Rohingya voor het geweld.

Een expert van datzelfde VN-mensenrechtenbureau zegt te hebben vastgesteld dat het Arakan Army zeker vier Rohingya heeft onthoofd. In de weken voor de val van de twee Rohingya-steden werden ook al luchtaanvallen uitgevoerd op de twee steden, zowel door het rebellenleger als door de junta.

Al decennialang onderdrukking

Al decennialang worden Rohingya, een moslimminderheid, gediscrimineerd en vervolgd in het overwegend boeddhistische Myanmar. In augustus 2017 begon het Myanmarese leger een grootschalige militaire operatie, volgens de VN met als doel om de Rohingya te verdrijven. Ongeveer 700.000 Rohingya vluchtten naar buurland Bangladesh en leven daar nu onder erbarmelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen.

Volgens Human Rights Watch wonen er nog 600.000 Rohingya in Rakhine. Daar zijn zij het slachtoffer van vervolging en geweld en wordt hun de toegang tot voldoende voedsel, gezondheidszorg, onderwijs en levensmiddelen ontzegd. Momenteel onderzoekt het Internationaal Gerechtshof in Den Haag of er sprake is van genocide. Onder meer Nederland, Duitsland en Frankrijk hebben zich aangesloten bij de zaak.

'Toppunt van cynisme'

Maar van de partij die het in die regio tegen die junta opneemt, het Arakan Army, hoeven de Rohingya dus ook weinig te verwachten. Volgens journalist en Myanmar-kenner Ole Chavannes heeft dat te maken met de aard van de beweging.

"Het Arakan Army is een succesvol rebellenleger dat al sinds 2009 actief is en vooral voor zijn eigen belangen opkomt", legt hij uit. "Ze zijn afkomstig uit dezelfde regio als de Rohingya, maar geloven dat alleen boeddhisten het recht hebben om te leven in de regio. Daarin verschillen ze ook van de meeste, prodemocratische verzetsgroepen. Die hebben aangegeven de Rohingya te zullen erkennen als volwaardig staatsburger als zij aan de macht komen in het land."

Ook speelt mee dat het Myanmarese leger onlangs de dienstplicht heeft ingevoerd en daarbij actief rekruteert in vluchtelingenkampen waar Rohingya wonen. Chavannes: "Eigenlijk is dat het toppunt van cynisme. De junta heeft jarenlang de rechten van Rohingya ontnomen, maar belooft ze nu het staatsburgerschap als zij meevechten voor datzelfde leger."

Daar zouden de acties van het Arakan Army wel eens een reactie op kunnen zijn geweest, vermoedt Chavannes. Vorige week waarschuwde Volker Türk, Hoge Commissaris voor de Mensenrechten bij de Verenigde Naties, al dat de junta de spanningen tussen de twee groepen moedwillig opstookt.

'Tweede genocidale golf'

Net als de junta rekruteert het Arakan Army ook Rohingya voor de strijd. Een afwijzend antwoord zou een afgebrand dorp tot gevolg hebben, zei een gevluchte Rohingya onlangs tegen Al Jazeera. Beide partijen zouden vervolgens niet opleiden tot volwaardig soldaat, maar inzetten als 'menselijk schild'. Verschillende mensenrechtenorganisaties spraken onlangs van Rohingya die worden gebruikt als kanonnenvoer.

Verschillende Rohingya-activisten stellen dat er inmiddels sprake is van "een tweede genocidale golf". De activisten zetten zich vanuit het buitenland in voor de rechten van de etnische minderheid. Ook Chavannes maakt zich ernstig zorgen. "Al met al kun je denk ik concluderen dat het voortbestaan van de Rohingya in gevaar is."