Er was een 'Wonder van Leipzig' voor nodig. Maar toen die klus tegen Oost-Duitsland geklaard was, dankzij een geniaal moment van René van de Kerkhof die met zijn winnende treffer 100.000 Duitsers stil kreeg, kon het Nederlands elftal zich gaan opmaken voor een glorieus EK in Italië.
Tenminste, dat was de verwachting in de zomer van 1980. Oranje had immers twee jaar eerder in Argentinië voor de tweede keer op rij de finale van een WK gehaald en dat zorgde voor een optimistische stemming. André van Duin deed een duit in het zakje met zijn hitsingle 'Nederland, die heeft de bal' (die mooie bal van goud). Wat kon er nog misgaan?
Van alles dus. Sterker, het werd een ramptoernooi, waaraan de hoofdrolspelers van toen niet graag herinnerd worden.
Toch kijken een aantal van hen terug naar het mislukte titeltoernooi in de eerste Andere Tijden Sport (vanavond, 22.25 uur, NPO 1) van een nieuwe serie, als opmaat naar het komende EK voetbal in Duitsland en de Olympische Spelen in Parijs.
Over het randje
Het ging meteen al mis toen bleek dat er een verkeerde bus was gehuurd. "Volgens mij konden er niet eens genoeg spelers en verzorgers in", put oud-international Willy van de Kerkhof uit zijn geheugen. "En de tassen konden er niet in. Het was een heel verkeerde bus. Dat had Zwartkruis geregeld. Hij wilde overal een vinger in de pap hebben. Het was het begin van alle ellende."
Zwartkruis is Jan Zwartkruis, die bij het WK in Argentinië nog assistent onder Ernst Happel was geweest, maar het inmiddels zelf tot de bondscoach geschopt had. Een trainer met een achtergrond als militair. En dat hebben de spelers geweten. In de voorbereiding in Oostenrijk werd keihard getraind. Op het heetst van de dag. Tot kotsen aan toe.
"Conditioneel moesten we tot het gaatje gaan", vertelt Ben Wijnstekers over de aanloop naar de enige eindronde die de destijds 24-jarige rechtsback van Feyenoord zou meemaken. "En zelfs over het randje. We hebben toen misschien wel te veel gegeven, waardoor we niet scherp aan het toernooi begonnen."
Groot minpunt
Dat was niet het enige dat nieuw succes in de weg stond. Het Nederlands elftal huisde in een veel te groot hotel in Napels, waar de discipline en rust ver te zoeken waren. Jan en alleman liep er in en uit, ook journalisten en supporters. En zelfs spelersmakelaars. Want uitgerekend in 1980 gingen in Italië de grenzen open voor buitenlandse voetballers.
"Ik heb er zelf ook aan meegedaan", bekent René van de Kerkhof. "Ja, jij stond ook maar met die Italianen te kletsen", klinkt het nog altijd bijna verwijtend uit de mond van tweelingbroer Willy. "Ja, ik was meer bezig met mijn transfer", vertelt René schuldbewust, "dan dat ik een EK ging spelen. Dat is toch wel een groot minpunt geweest, denk ik."
Van het onderschatte Griekenland werd met enig geluk (1-0) gewonnen, waarna Oranje - de nipt ogende 2-3 ten spijt - een meer dan terechte nederlaag leed tegen West-Duitsland. Een zege in de laatste groepswedstrijd tegen Tsjechoslowakije zou Nederland nog een wedstrijd om de derde plaats kunnen opleveren, maar die confrontatie ontaarde in een ordinaire schoppartij zonder winnaar: 1-1.
Pispaaltje
Uitgeschakeld. "En de meeste spelers waren niet eens teleurgesteld. Gek is dat, hè?", verbaast Willy van de Kerkhof zich met terugwerkende kracht. "Alleen Hans van Breukelen misschien", oppert René.
Maar nee, de nog jonge doelman van FC Utrecht, mee als derde keeper, was blij dat-ie naar huis mocht. Van Breukelen was tijdens zijn eerste eindtoernooi het pispaaltje van de oudere spelers geweest. "Maar ik heb daar wel ongelooflijk veel aan gehad in de rest van mijn carrière", zegt hij nu over het gepest van toen. "Met name mijn mentale weerbaarheid."
Na dat mislukte EK miste Oranje vervolgens drie eindtoernooien op rij. Pas in 1988 was het Nederlands elftal er weer bij: het EK in West-Duitsland. En dat werd wél een groot oranjefeest. Van de groep van 1980 was één speler nog altijd van de partij: Hans van Breukelen, uitgerekend het pispaaltje van acht jaar eerder pakte in München de heldenrol.
Maar daarover volgende week meer.
