Bergkamp in Andere Tijden Sport: 'Dennis deed dingen die je nooit meer zal zien'

Hij was niet zo goed als Johan Cruijff, zijn leermeester. Hij won geen Chanpions League met de clubs waarvoor hij speelde, of een hoofdprijs met Oranje. Toch laat Dennis Bergkamp een onuitwisbare voetafdruk achter: hij wist de sport tot een kunstvorm te verheffen.

"Hij deed dingen op een veld die je nooit meer zult zien", zeggen zijn voormalige teamgenoten in koor.

Zijn pronkstuk, zijn meesterwerk, is de treffer in de kwartfinales van het WK voetbal van 1998 in Frankrijk. De 2-1 tegen Argentinië die Nederland een plek in de halve finales opleverde. Bergkamp zelf zei er ooit over: "Heel mijn carrière kwam samen in dat doelpunt."

Het was een warme zaterdag in Marseille. Al negentig minuten lang waren Nederland en Argentinië aan elkaar gewaagd. Patrick Kluivert had de score vroeg geopend en amper vijf minuten later maakte Claudio López weer gelijk.

Oranje moest in de 76ste minuut met tien man verder na de tweede gele kaart van Arthur Numan, maar na de kopstoot van de Argentijn Ariel Ortega twaalf minuten later, was het duel ook wat dat betreft weer in evenwicht.

De blessuretijd lonkte al. Verdediger Frank de Boer ontving op een rustig moment de bal van doelman Edwin van der Sar. Er was geen Argentijn in de buurt en hij keek vooruit. Hij had héél even contact met Bergkamp, zoals de twee dat gewend waren uit hun Ajax-periode en hij legde aan voor een lange bal naar voren. "Ik heb zo veel van die ballen gegeven aan Dennis. Ik hoefde alleen maar naar hem te kijken of hij anticipeerde erop."

Volle vaart

In volle vaart plukte Bergkamp de pass van De Boer uit de lucht, omspeelde vervolgens zijn tegenstander met een vloeiende beweging naar links en schoot de bal haarfijn met buitenkant rechts binnen.

"Nederland naar de halve finale, dat kan niet meer fout!", jubelde tv-commentator Frank Snoeks. Bergkamp zelf rende weg, sloeg zijn handen voor zijn ogen en wist op dat moment: mijn jongensdroom is uitgekomen.

De basis voor dat kunstwerk? Bergkamp zelf zei ooit dat hij als kleine jongen talloze uren oefende met een zacht tennisballetje in de gang. Daar ontwikkelde hij zijn balgevoel. Een hoogleraar bewegingswetenschappen, Geert Savelsbergh, zegt tegen Andere Tijden Sport dat de jonge Bergkamp veel heeft gehad aan die andere sport die hij van zijn negende tot zijn veertiende beoefende: atletiek.

"Je ziet dat hij op volle snelheid op zijn voorvoeten loopt. Hij heeft een soepele pas en een hoge stapfrequentie. Hij zal dat ook van nature hebben, maar atletiek zal hem zeker geholpen hebben om dat te verbeteren."

De biograaf van Bergkamp. David Winner, benoemt een ander aspect wat Bergkamp uniek maakt in zijn bewegingen op het veld. Hij ziet een kwaliteit bij hem die hij vaker ziet bij Nederlandse voetballers: oog voor ruimte.

"Bij de Nederlanders draait het allemaal om ruimtelijke verhoudingen, zicht, afstanden meten. Wij Engelsen zien ruimte als een gat tussen twee dingen. Als niets. Maar de Nederlanders zien ruimte als iets waar je wat mee kunt, als een kneedbaar iets, een mogelijkheid. Dat zit in hun kunst, in hun architectuur maar ook in het voetbal. Dennis Bergkamp is de belichaming van die zienswijze. Om ruimte slim en origineel te gebruiken."

Een jeugdtrainer vroeg ooit aan Bergkamp waarom hij de bal altijd over de doelman heen stift in plaats van langs hem heen te schieten. "Daar ligt de meeste ruimte", was zijn antwoord.

Na zijn doorbraak bij Ajax en twee minder gelukkige jaren bij Internazionale, besloot Bergkamp in 1995 op zijn 26ste de overstap te maken naar Engeland, het land van Manchester United-legende Denis Law, de speler naar wie zijn ouders hem hadden vernoemd.

'Hij heeft de club veranderd'

Hij koos voor Arsenal, waar zijn komst zou leiden tot een kleine revolutie bij de club. Heel veel buitenlandse invloeden had Arsenal niet gekend in de voorgaande 109 jaar. Winner: "Hij heeft de club vrijwel meteen veranderd. Maar hij was niet egoïstisch of opschepperig. Hij hielp iedereen."

Winner vervolgt: "Om een voorbeeld te geven: in Engeland was het dogma altijd om ballen simpel in te spelen, zodat je de bal kon aannemen. Maar Bergkamp zei: nee dat hoeft niet, ik kan elke bal aannemen die je speelt. Hij tilde het niveau van iedereen omhoog."

De coach van Arsenal in die tijd was de Fransman Arsène Wenger. Hij smeedde vanaf 1996 een team om Bergkamp heen. Hij zei ooit: "Ik was erg gelukkig dat Dennis al tot de selectie behoorde toen ik bij Arsenal trainer werd. Hij was een geschenk."

The Invincibles

En Bergkamp bleek een voorbeeld in menig aspect. Zoals zijn aanvalspartner Thierry Henry ooit zei: "Elke dag op de training wilde hij de beste zijn. Hij verlegde de grenzen van iedereen door hoe hij was. Hij was als eerste aanwezig en ging als laatste weer weg. Hij deed er alles aan om succesvol te zijn."

Bergkamp liet in zijn elf jaar in Londen een onuitwisbare indruk achter. In 423 wedstrijden kwam hij tot 120 doelpunten, de één nog mooier dan de ander. Nog voor zijn afscheid in 2006 kwam er een dvd uit, getiteld 'Dennis Bergkamp, 100 fantastische goals'.

Het bleef niet bij mooie doelpunten. Arsenal won drie keer de Premier League, waarvan de laatste de geschiedenisboeken haalde in Engeland. De Londenaren bleven ongeslagen in hun titelstrijd en zouden een unieke reeks neerzetten van 49 duels zonder nederlaag. Het leverde hen de bijnaam The Invincibles op.

Newcastle United

Sinds 2013, zeven jaar nadat Bergkamp afscheid had genomen, maken fans van de club een podcast genaamd 'A Bergkamp Wonderland'. Onlangs kwam de 471ste aflevering uit.

En een van zijn treffers, waar een onnavolgbare beweging aan voorafging, wordt nog alom beschouwd als het mooiste doelpunt ooit gemaakt in de historie van de Premier League.

De actie die aan die treffer voorafging, liet iedereen in verbazing achter. Zijn mandekker, de Griek Nikos Dabizas, moest later die avond het televisieprogramma Match of the Day terugzien om te weten wat hem nou precies was overkomen.

Bekijk hieronder de mini-docu die de Engelse voetbalbond maakte over zijn doelpunt tegen Newcastle United in 2002

Buitenstaanders hebben vaak de vraag gesteld of Bergkamp zijn actie tegen Newcastle wel zo bedoeld had, maar die vraag wuift Thierry Henry onmiddellijk weg. "Het is Dennis Bergkamp", aldus de Fransman in het boek Stillness and Speed. "Ik speelde zelf niet die wedstrijd, ik zag het duel thuis op de bank. Mijn eerste reactie was: wat?!!"

"Je hebt gewoon zulke spelers in de geschiedenis van het spel. Cantona was Cantona, Zizou was Zizou, Maradona was Maradona en Bergkamp was Bergkamp. Bij acties van die spelers hoef je geen uitleg te geven. Je moet er gewoon naar kijken."