Gevoeligheden rondom dodenherdenking zijn van alle tijden
Niet eerder werden er zoveel maatregelen genomen om te voorkomen dat de Nationale Herdenking op de Dam vanavond wordt verstoord. Zo zijn er minder mensen welkom dan normaal gesproken en geldt er een demonstratieverbod.
Met alle emoties rondom de oorlog tussen Israël en Hamas wordt gevreesd voor ongeregeldheden. Het is niet voor het eerst dat spanningen in de samenleving reflecteren op de dodenherdenking, die sinds 1946 wordt georganiseerd.
Zo uitten jongeren in de jaren zestig kritiek op de herdenking vanwege de Vietnamoorlog; zij vonden dat de Amerikanen te veel werden opgehemeld. Tijdens de herdenking werd toen een rookbom gegooid.
Verder wilde theoloog Rikko Voorberg in 2017 drieduizend kruisen plaatsen tijdens de herdenking, om zo vluchtelingen te herdenken. Na veel commotie zag hij af van de actie.
In 2018 wilden actievoerders aandacht vragen voor de Indonesische slachtoffers van de Onafhankelijkheidsoorlog in voormalig Nederlands-Indië door een luchtalarm af te laten gaan. Dat werd door de rechter verboden. Sinds 2020 hebben de Indonesische slachtoffers ook een plek in de herdenking.
Dit jaar komt er kritiek vanuit verschillende kanten. Zo zijn er actiegroepen die de aanwezigheid van Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) ongepast vinden. Hanna Luden, tot voor kort directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vindt zijn aanwezigheid ongemakkelijk omdat "de PVV een partij is die minderheidsgroepen bij voorbaat discrimineert", zegt Luden tegen de Volkskrant.
Sommige vertegenwoordigers van de Indische gemeenschap en historici bepleiten dat er een einde moeten komen aan het herdenken van de militairen die tijdens de koloniale oorlog in Indonesië omkwamen. Recent onderzoek heeft volgens hen uitgewezen dat het Nederlandse leger structureel extreem geweld gebruikte tegen Indonesiërs. Een historicus vraagt zich in Trouw af of Nederland door deze militairen te herdenken "de bloedige koloniale oorlog wil legitimeren".
Uit een rondgang van de krant onder de Indische gemeenschap blijkt overigens dat niet iedereen het een probleem vindt om de Indië-militairen te herdenken, onder meer omdat het overgrote deel van de soldaten dienstplichtig was en gevangenisstraf kon krijgen als ze niet zouden gaan. Ook wisten de vaak jonge jongens niet goed wat ze te wachten stond in Nederlands-Indië.
Verder speelt er dit jaar veel rond de oorlog tussen Hamas en Israël, en of die oorlog wel of niet moet terugkeren in de herdenking. Zo hebben meer dan tweehonderd moskeeën een oproep gedaan aan de Amsterdamse burgemeester Halsema om het geweld in Gaza te benoemen in haar toespraak vanavond.
Eerder zei Halsema al dat de oorlog niet aan de orde zal komen in haar toespraak op de Dam vanwege haar verbindende rol als burgemeester.
Oproep tot protest
Het onderstreept de vele gevoeligheden rond de dodenherdenking, en die komen op allerlei manieren tot uiting. Een groep pro-Palestina-activisten zei tegen Nieuwsuur bijvoorbeeld dat ze sowieso niet van plan zijn om te protesteren tijdens de herdenking vanavond. "Wij hebben onze mensen opgeroepen om niet naar de Dam te komen op 4 en 5 mei. We zouden graag onze stem willen laten horen, maar denken dat het tegen ons gebruikt gaat worden."
