Omvang van Oostenrijks spionageschandaal wordt steeds duidelijker
Er komen steeds meer details naar buiten over een groot spionageschandaal in Oostenrijk dat verbonden is met een fraudeschandaal in Duitsland. Berichten over agenten van de Oostenrijkse inlichtingendienst die voor Rusland blijken te werken leggen een opvallend web bloot.
Spionnen bij de Oostenrijkse dienst zouden hebben samengewerkt met de voortvluchtige oud-Wirecard-bestuurder Jan Marsalek om Rusland te helpen bij de jacht op tegenstanders in het buitenland. Daarover berichten het Oostenrijkse blad Falter en de krant Standard in samenwerking met het Duitse Spiegel en ZDF.
Een van de doelwitten is de Bulgaar Christo Grozev, die als journalist bij onderzoeksplatform Bellingcat hoofdverantwoordelijk was voor onderzoeken over Rusland. Hij hielp mee aan de opheldering over het neerhalen van vlucht MH17 door een Russisch luchtafweersysteem in 2014 en onthulde welke agenten van het Kremlin achter de vergiftiging van de Russische oppositieleider Navalny zaten. Het zou hem tot prominent doelwit van de Russische regering hebben gemaakt.
In de zomer van 2022 drongen inbrekers zijn huurwoning in Wenen binnen en namen een laptop en meerdere USB-sticks mee. Dat gebeurde vermoedelijk in opdracht van de Russische binnenlandse veiligheidsdienst FSB. Mogelijk kwamen ze aan zijn adres dankzij een netwerk van Oostenrijkse contacten.
Dat netwerk kwam naar boven in een onderzoek naar de miljardenfraude bij het Duitse betalingsbedrijf Wirecard. Volgens de berichten luisterde de Britse geheime dienst de communicatie tussen oud-bestuurder Marsalek en de FSB af, en bleek daaruit dat het de Oostenrijker Marsalek was die de contacten in Oostenrijk namens Rusland aanstuurde.
Dubbelspion bij Wirecard
Volgens Spiegel, ZDF en Standard leidt Marsalek al sinds 2014 een dubbelleven als Russische spion. Hij werd daarbij geholpen door een vrouw die erotisch model was en in een horrorseksfilm speelde. Die zou hem in contact hebben gebracht met de familie van de Tsjetsjeense dictator Kadyrov, hooggeplaatste figuren binnen de Russische inlichtingdienst en het hoofd van de geheime dienst van huurlingengroep Wagner.
Vanuit die rol zou Marsalek opdrachten hebben gegeven aan twee mannen die jarenlang bij de Oostenrijkse binnenlandse veiligheidsdienst werkten: Egisto Ott en Martin Weiss. Volgens het blad Falter, dat afgelopen week exclusief inzage kreeg in het ruim tachtig pagina's tellende arrestatiebevel, zou Ott namen, foto's en vingerafdrukken van doelwitten uit Rusland ontvangen om mensen op te kunnen sporen. Op zijn telefoon werd ook de formule voor novitsjok gevonden, het zenuwgas waarmee Russische agenten moordaanslagen hebben gepleegd op onder meer oppositieleider Navalny.
Nieuwe geheime dienst
Ott heeft volgens het Openbaar Ministerie "misbruik gemaakt van Europese databanken om informatie te verzamelen in het belang van Rusland en daarmee ook de nationale veiligheid in gevaar gebracht".
"De uitwisseling van informatie is gebaseerd op wederzijds vertrouwen, en dat is negatief beïnvloed door de zoekopdrachten van Ott in het belang van Rusland", aldus het OM. Volgens het blad is Oostenrijk zelfs tijdelijk uitgesloten van een Europees samenwerkingsband van geheime diensten.
Ook zou Ott hebben gewerkt aan plannen om een nieuwe geheime dienst op te zetten binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken. Aan het hoofd van dat ministerie staat Karin Kneissl, de vrouw die in 2018 wereldnieuws werd toen ze op haar bruiloft danste met de Russische president Poetin.
Dat de twee agenten zo lang hun gang konden gaan is opvallend. Ott is al een keer geschorst en heeft een keer vastgezeten. Ook waren er binnen de veiligheidsdienst waarschuwingen voor Russische inmenging.
Er waren al waarschuwingen, zegt een Oostenrijkse journalist:
Een medewerker schreef in 2016 aan de leiding: "De Russische inlichtingendienst heeft zijn activiteiten in Oostenrijk en Europa geïntensiveerd om de Europese Unie op grote schaal te ontwrichten (zie de steun aan nationalistische partijen, de instrumentalisering van organisaties, ook in de politiesector)." Terwijl andere landen hun contraspionagepersoneel hebben uitgebreid kan Oostenrijk het basiswerk al nauwelijks aan, klinkt het.
Ontvanger van de waarschuwing is op dat moment leidinggevende Martin Weiss. Volgens berichten is hij enkele weken na de e-mail met Ott voor Rusland aan de slag gegaan.
Ott is afgelopen maand in Oostenrijk opgepakt, maar hij zou de beschuldigingen tegenspreken. Weiss zou door Marsalek zijn 'geëvacueerd' naar Dubai, dat geen uitleveringsverdrag heeft met Oostenrijk.
Marsalek is sinds de fraude bij Wirecard naar buiten kwam voortvluchtig. Hij zou de identiteit hebben aangenomen van een priester in Rusland. Oud-minister Kneissl is eind vorig jaar naar Rusland verhuisd.
