Wankele wieken zorgen voor steeds meer stilstaande molens

• Michiel van der Velde

  redacteur Online

Tientallen molens in Nederland staan stil en kunnen voorlopig niet draaien. Ze wachten op nieuwe roeden, die een hoop geld kosten. Naar verwachting hebben honderden Nederlandse molens de komende tien jaar nieuwe roeden nodig.

Roeden zijn een belangrijk onderdeel van de molen. Het zijn de twee balken die samen het kruis van de wieken vormen. In 2020 en 2021 braken plotseling roeden af bij molens in Goudriaan (Zuid-Holland), Schermerhorn (Noord-Holland) en Nieuw-Scheemda (Groningen).

Vereniging De Hollandsche Molen schrok en adviseerde om alle molens goed te controleren voor er meer ongelukken gebeuren waar ook slachtoffers bij zouden kunnen vallen. Die controles brachten in het hele land problemen aan het licht.

In Zeeland staan nu zeker negen molens stil vanwege (mogelijke) problemen met de roeden. Die moeten worden vervangen voor ze weer kunnen draaien. In Utrecht gaat het om zeker veertien stilstaande molens, meldde RTV Utrecht vorige maand.

Het totale overzicht van Nederland ontbreekt, omdat niet alle molenproblemen bij De Hollandsche Molen worden gemeld. De belangenvereniging schat in dat honderden molens met roedeproblemen te maken krijgen.

Lange wachtlijst

Dat denkt ook wiekenmaker Walter Vaags. Zijn bedrijf in Aalten in de Achterhoek is een van de weinige bedrijven in Nederland die gespecialiseerd zijn in het maken van roeden. Hij heeft het de laatste jaren een stuk drukker gekregen. "We waren net naar een groter pand verhuisd en dat kwam goed van pas."

Tientallen molens wachten nu op nieuwe roeden. De wachttijd is een jaar. Ook is voor meer dan honderd molens een offerte bij hem aangevraagd. "Die staan niet op de wachtlijst, omdat de financiering nog niet rond is." Wiekenmaker Vaags verwacht dat 500 van de 1200 molens in Nederland de komende tien jaar nieuwe roeden nodig hebben.

Deze molenaar laat zien waar het probleem zit bij de roeden - en waar de mogelijke oplossingen:

Volgens molenaar Matthijs Ero, roedenexpert bij De Hollandsche Molen, zullen er alleen maar meer molens op de wachtlijst komen. "Dat gaan er sowieso meer worden, omdat er de laatste jaren meer controle is en meer problemen aan het licht komen." Daardoor is het lastig om de achterstand weg te werken.

Ero hoopt dat door goede controles en tijdig restaureren ongelukken voorkomen kunnen worden. Hij wijst op recente dodelijke ongelukken met traditionele zeilschepen als gevolg van achterstallig onderhoud. Een op de tien schepen van die zogenaamde bruine vloot heeft problemen met het hout van de gieken of masten, concludeerde de Inspectie Leefomgeving en Transport onlangs. "Dat wil je met molens natuurlijk voorkomen", zegt Ero.

Verschillen tussen provincies

Het aanschaffen van roeden kost een hoop geld, gemiddeld een ton per molen. Dat geld is niet overal beschikbaar. Gemeenten en provincies kunnen subsidies geven, op andere plekken schieten goede doelen te hulp of worden crowdfundacties opgezet.

"Het is niet overal even goed geregeld", zegt directeur Nicole Bakker van De Hollandsche Molen. Ze ziet grote verschillen tussen provincies. "In Zeeland is veel achterstallig onderhoud dat moet worden weggewerkt." Over de situatie in Zuid-Holland is ze positiever. "Die zijn heel molen-minded. Er is daar ook meer controle op de staat van de molen."

Bakker staat er niet van te kijken dat zoveel molens nu onderhoud nodig hebben. Volgens haar zijn veel molens in de jaren 70 gerestaureerd. Dat moet iedere vijftig jaar gebeuren. Daarom is nu een restauratiegolf gaande.

Ze hoopt dat alle molens zo snel mogelijk worden opgeknapt. "We hebben nog 1200 molens in ons land, maar dat zijn wel de laatste molens. Daar moeten we goed voor zorgen."