De 27 leiders van de Europese Unie willen de Israëlische regering oproepen af te zien van een grondoperatie in Rafah. "Zo'n operatie zou verwoestende humanitaire gevolgen hebben en moet worden vermeden", is te lezen in de concepttekst die vandaag moet worden aangenomen op de EU-top in Brussel. De EU-leiders worden bijgepraat over de situatie in Gaza door Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties.
Bij het voorbereidende debat voor de Europese top sprak demissionair premier Rutte in de Tweede Kamer dinsdag al van een "gamechanger" als Israël een grondoffensief zou starten in de stad in het zuiden van de Gazastrook.
Het is nog niet helemaal zeker dat alle 27 EU-leiders instemmen met de formulering zoals die nu op tafel ligt. Binnen de Europese Unie wordt door landen heel verschillend gekeken naar de oorlog tussen Israël en Hamas. Spanje en Ierland zijn van oudsher pro-Palestijns. Oostenrijk, Tsjechië en Hongarije zijn juist zeer pro-Israëlisch.
Gevechtspauze
Een maand geleden weigerde Hongarije nog een verklaring van 26 EU-ministers van Buitenlandse Zaken te steunen waarin werd opgeroepen tot een "onmiddellijke humanitaire gevechtspauze in Gaza die moet leiden tot een duurzaam staakt-het-vuren".
Dit keer moeten wél alle 27 leiders aan boord worden gehouden om het beeld van een verdeelde EU te voorkomen, zeggen diplomaten. Het kan daarom zijn dat landen alsnog willen gaan morrelen aan de oproep Rafah niet binnen te vallen, maar dat is niet zonder risico's. Een hoge EU-diplomaat vergelijkt de verklaring die voorligt met een breiwerk. "Als je aan bepaalde onderdelen van zo'n oproep gaat trekken, dan trek je al snel de hele trui kapot."
Gemeenschappelijke verklaring
De druk op de Europese leiders om met een gezamenlijke oproep te komen is groot. De laatste gemeenschappelijke verklaringen van de EU-leiders stammen uit eind oktober, niet lang na het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas. Toen werd urenlang gesteggeld over de vraag of Israël opgeroepen moest worden tot humanitaire gevechtspauzes.
Op de EU-toppen van december en februari werd niet eens geprobeerd met gemeenschappelijke verklaringen te komen. "De verdeeldheid tussen de landen is groot. Als dat naar buiten komt, is dat alleen maar schadelijk", zegt een betrokkene.
Inmiddels is de situatie in Gaza zo verslechterd dat de EU-leiders wel moéten komen met nieuwe standpunten. Volgens EU-diplomaten zou er inmiddels ook meer eensgezindheid zijn, juist omdat de omstandigheden dramatisch zijn.
EU-buitenlandchef Borrell haalde eerder deze week hard uit naar Israël. Volgens de hoogste diplomaat van de Europese Unie is het land schuldig aan het veroorzaken van hongersnood in Gaza. "Verhongering wordt gebruikt als oorlogswapen", zei hij.
Humanitaire steun
De Europese Unie probeert de situatie te verlichten door zo veel mogelijk hulp naar Gaza te sturen. Volgens de Europese Commissie werd dit jaar 125 miljoen euro extra gestuurd voor humanitaire steun aan Palestijnen, onder meer via het Wereldvoedselprogramma van de VN en UNICEF. Ook is de EU betrokken bij het bieden van hulp aan Gazanen over zee vanuit Cyprus.
Of de EU-leiders erin slagen het eens te worden over de oproep aan Israël Rafah niet binnen te vallen, blijkt vermoedelijk vanavond. Of premier Netanyahu er vervolgens van onder de indruk zal zijn, is onduidelijk. Ondanks dat de EU Israëls belangrijkste handelspartner is, trok de Israëlische premier zich eerder niets aan van kritiek van de Europese Unie.
De hardere taal vanuit de EU is in lijn met die van Israëls belangrijkste bondgenoot Amerika. Maandag noemde Witte Huis-adviseur nationale veiligheid Jake Sullivan een grootscheeps grondoffensief tegen Rafah een vergissing. "Dat leidt tot nog meer doden onder onschuldige burgers, verergert de trieste humanitaire crisis, vergroot de anarchie in Gaza en isoleert Israël internationaal nog meer."
Volgende week ontvangen de Amerikanen in Washington een delegatie uit Israël. Sullivan zei dat de regering-Biden in het overleg Israël alternatieven wil voorleggen voor een grootschalige inval in Rafah.
De situatie in het Midden-Oosten is niet het enige onderwerp op de agenda van de EU-leiders. Op de top wordt ook gesproken over onder meer de oorlog in Oekraïne en maatregelen om de druk op boeren te verlichten.
