Israëlische invasie Rafah is volgens Rutte 'gamechanger', wat bedoelt hij?

Het was een opvallende woordkeus van premier Rutte gisteravond in het debat in de Tweede Kamer over de Eurotop, de komende dagen in Brussel. Als Israël een grondoffensief begint in de stad Rafah in het zuiden van de Gazastrook, betekent dat "een gamechanger en een humanitaire ramp". Rutte heeft dat, zo benadrukte hij, ook tegen premier Netanyahu van Israël gezegd.

In Rafah, in het zuiden van de Gazastrook, verblijven 1,4 miljoen Palestijnen, velen van hen in tentenkampen onder zeer slechte omstandigheden. Er is een groot tekort aan eten en medische zorg. Het demissionaire kabinet komt in geval van een Israëlische invasie meteen bij elkaar. "Een politiek moment dat gevolgen zal hebben", aldus Rutte.

Maar de vraag is: welke gevolgen? Nederland loopt tot nu toe niet voorop met kritiek op Israël. Dat zou kunnen veranderen, denkt historicus Peter Malcontent van de Universiteit Utrecht. Het heeft hem verbaasd dat Rutte van een 'gamechanger' sprak.

"Het zou kunnen dat de Nederlandse positie binnen de Europese Unie verandert en dat Nederland wat meer naar de Belgen, de Spanjaarden en de Ieren trekt", de landen die zich het meest kritisch uitlaten over het Israëlische optreden tegen de Palestijnen.

Niks zonder Amerika

Juriste en Midden-Oostendeskundige Laila al-Zwaini denkt eerder dat de demissionair premier de tijd rijp vindt voor een kritischer geluid tegenover Israël, vooral omdat de VS aan het schuiven is. "We kennen Rutte, hij doet niks zonder Amerika. Dit stemt hij zeker af met Biden."

En het is zijn voordeel, schat ze in, dat Rutte van de Europese leiders het vaakst bij Netanyahu is langsgegaan, en zo heeft laten zien dat Nederland pal achter Israël staat.

Toch heeft de term 'gamechanger' ook haar verrast. "Dieptepunt is misschien een beter woord. Het kan niet anders meer. De humanitaire ramp is zodanig dat kinderen de hongerdood sterven. En kinderen zijn geen Hamasaanhanger." Ze vergelijkt het met de vluchtelingencrisis in 2015, waarin de 'gamechanger' het geruchtmakende beeld was van Aylan, het driejarige jongetje dat dood aanspoelde op het strand in Turkije.

Of de opstelling van Nederland vooral het diplomatieke landschap verandert, of dat er ook concrete stappen volgen, durft geen van beiden te zeggen. Sancties tegen Israël kunnen alleen in Europees verband.

In theorie zou de EU iets kunnen doen met het associatieverdrag van de EU met Israël, opschorten bijvoorbeeld, "maar dat kun je maar een keer doen", zegt Peter Malcontent. "Dat is de nucleaire optie." Als dat zou gebeuren wordt de Israëlische export naar de EU, zijn grootste afzetmarkt, zo duur dat die waarschijnlijk in elkaar stort.

Gezichtsverlies

Waarschijnlijker lijkt het dat er vanuit Nederland en de EU in eerste instantie steeds hardere taal zal klinken richting Israël. Vanuit Brussel wordt gewerkt aan een verklaring over een invasie in Rafah. "Daar past dat woord 'gamechanger' ook bij. Eén conclusie kunnen we wel trekken: Nederland is aan het schuiven", zegt Malcontent.

"Dat doen we meestal als de VS en Duitsland dat doen." Ook Washington en Berlijn, doorgaans onvoorwaardelijke bondgenoten van Israël, zijn steeds kritischer over de oorlog in Gaza. Komende week wordt in Washington een Israëlische delegatie verwacht. Het Witte Huis heeft al laten weten bij die ontmoeting alternatieven te gaan voorstellen voor een grootschalige inval in Rafah.

Al-Zwaini ziet die ontwikkeling ook. Rutte kan nu, denkt ze, zonder gezichtsverlies en zonder voor zijn positie te vrezen, een ander geluid laten horen. "Maar niet zozeer vanuit een groot hart voor mensen in nood, hij gaat vooral met zijn grote vrienden mee. Je mag hopen dat Rutte nog het gewicht heeft om iets voor elkaar te krijgen."