2000 gloednieuwe tanks en pantserhouwitsers: Polen haalt NAVO-norm met gemak

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Binnenland

Toen Rusland twee jaar geleden Oekraïne binnenviel, werd in Polen meteen de knop omgezet. Het leger moest worden versterkt, en dus werd er grootschalig ingekocht, onder andere in de VS: grote aantallen Apache-helikopters en Abrams-tanks en maar liefst 506 Himars-raketsystemen, die aan het Oekraïense front zeer doeltreffend blijken.

Daarnaast sloot de regering een megadeal met de Zuid-Koreaanse defensie-industrie: FA-50-straaljagers, nog 288 Koreaanse Himars-lookalikes, 648 pantserhouwitsers (waarvan een groot deel in Polen zelf gebouwd zal worden), en nog eens duizend K2-tanks.

De bestellingen geven extra tanden aan de bestaande strijdkrachten. Die tellen bijna 300.000 militairen en beschikten al over 800 stuks geschut en 650 tanks, waaronder de Duitse Leopard 2. Ter vergelijking: Nederland bezit geen tanks en telt 68 stuks geschut.

Naar verwachting komt Polen dit jaar dan ook uit op een defensiebesteding van (ruim) 4 procent van het bruto binnenlands product. Dat is twee keer zo veel als de NAVO-norm, die veel lidstaten waaronder Nederland niet halen. Dat bbp ligt dicht bij elkaar: de Poolse economie staat mondiaal op plek 21, Nederland op plek 18.

Nederland stak vorig jaar 1,7 procent van het bbp in defensie. En zelfs dat is een "opgekrikt cijfer", zegt Mart de Kruif, voormalig commandant van de Nederlandse landmacht. "Daar zit ook pensioen en wachtgeld bij, en kosten die in andere landen niet binnen deze begroting zouden vallen."

Ook dit jaar zal Nederland naar verwachting met 1,95 procent blijven steken onder de NAVO-norm. Dus wordt nu de vraag gesteld of het wel mogelijk is extra geld uit te geven aan defensie. "Dat is een non-discussie", zegt defensie-expert Dick Zandee van Instituut Clingendael. "Het komt door vertragingen bij de aankoop van materieel, want er zijn wachtrijen bij de fabrieken. Dat probleem lost zich op termijn wel op."

Europese luchtverdediging

Maar juist vanwege die lange wachttijden wil je niet eerst ook nog jarenlang twijfelen over versterking van defensie, zegt Zandee. In defensiekringen klinkt kritiek op de traditionele slagkracht van de Nederlandse landmacht, of beter het gebrek daaraan, legt hij uit. Dat zit in tanks, pantservoertuigen, geschut en menskracht.

Maar in geval van een groot gewapend conflict heeft heel Europa volgens Zandee nog een andere zwakke plek: de luchtverdediging. "Idealiter wil je het Europese luchtruim van de Noordkaap tot aan de Zwarte Zee gedekt hebben met luchtafweer op drie niveaus: hoog, middelhoog en laag. Daarnaast wil je moderne luchtafweer hebben om het achterland te beschermen, bijvoorbeeld bij belangrijke havensteden, zoals Rotterdam. Die dekkingsgraad hebben we bij lange na niet bereikt."

Polen besloot in 2023 tot aanschaf van Patriots, ter waarde van 15 miljard dollar. Het is een van de westerse luchtverdedigingssystemen die in Oekraïne zeer effectief blijken, zelfs voor het uitschakelen van hypersonische Russische raketten.

Nederland zou, bij gebrek aan tanks en andere klassieke slagkracht, ervoor kunnen kiezen om een grotere bijdrage te leveren aan de Europese luchtverdediging, zegt Zandee. Maar bijvoorbeeld een extra Patriot-squadron staat ook sinds 24 februari 2022 - de dag van de Russische inval in Oekraïne - in Nederland nergens op de agenda.

In mei vorig jaar dienden SGP, CDA, VVD en Volt een initiatiefwet in om de 2 procent-norm te garanderen als minimale investering in de Nederlandse defensie. "Dat moet nadrukkelijk gezien worden als een ondergrens", zegt Kamerlid Derk Boswijk, defensiewoordvoerder van het CDA. "Als we als EU-NAVO-landen een gelijkwaardige partner willen worden van de VS, zouden we meer richting de 4 procent moeten, zoals Polen. Maar als ik zie hoeveel moeite het kost om een meerderheid te krijgen voor de 2 procent, lijkt me dat nog niet haalbaar.

Boswijk denkt voor de initiatiefwet naast de indienende partijen op steun te kunnen rekenen van GroenLinks-PvdA, NSC, BBB "en mogelijk ook D66". "Maar ik vind het nog wel verbazingwekkend dat we inmiddels twee jaar verder zijn na de Russische inval en dat het zoveel moeite kost om een meerderheid te krijgen op deze ondergrens." De grootste partij die voorlopig niet aan de NAVO-norm wil voldoen, is de PVV.