Primeur voor leerlingen groep 8: de doorstroomtoets begint

Leerlingen uit groep 8 van de basisschool maken de komende drie weken voor het eerst de doorstroomtoets. Die toets vindt eerder in het jaar plaats dan de eindtoets, die voorheen werd afgenomen.

Enkele dagen voordat ze de toets maken, krijgen leerlingen het schooladvies van hun leraar en na de uitslag van de toets melden alle kinderen zich tegelijk aan voor de middelbare school. Deze volgorde moet kansenongelijkheid verminderen.

"De doorstroomtoets is belangrijker voor kinderen uit kansarme gezinnen dan uit kansrijke", legt hoogleraar sociologie Thijs Bol uit. Hij doet onderzoek naar kansenongelijkheid in het onderwijs. "Voor de kinderen uit kansarme gezinnen is het vaker zo dat ze op de toets laten zien dat ze toch meer in hun mars hebben dan wat hun docent misschien dacht. Dat kan dus leiden tot een bijstelling van hun advies."

Nauwelijks bijgesteld

In de oude situatie zat er een aantal maanden tussen het advies van de docent en de eindtoets. Als de uitslag van de eindtoets hoger was dan het advies van de docent, kon het kind zich op een andere school inschrijven. Maar in de praktijk gebeurde dat vaak niet meer, zegt Bol. "Als iemand zich eenmaal voor de havo had aangemeld, werd niet meer voor het vwo gekozen als na de toets bleek dat dat niveau beter paste." Wel brachten ouders met voldoende geld voor bijlessen hun kind een paar maanden naar bijles om te oefenen voor de toets zodat het een hoger advies zou krijgen.

Met deze nieuwe doorstroomtoets worden scholen nu verplicht om het advies bij te stellen als uit de toets een ander advies volgt, zegt Bol. "Dat was voorheen niet zo. En als de scholen het niet willen bijstellen, moeten ze dat nu echt goed uitleggen."

Een bijgesteld schooladvies leidde ook tot een ander probleem: de voorkeursschool kon al vol zitten met leerlingen die zich op basis van het schooladvies mochten inschrijven. Door één centrale aanmeldweek voor alle leerlingen heeft iedereen evenveel kans om op zijn favoriete school te komen.

Scholenkoepel heeft kritiek

De PO-Raad, belangenbehartiger van basisscholen, stelt dat een veel latere selectie de kansenongelijkheid beter tegengaat dan een nieuwe toets. Dus scholen zouden kinderen niet na groep 8 moeten indelen op niveau, maar na drie jaar brugklas, als ze een jaar of 15 zijn.

Net als de Onderwijsraad pleit de PO-Raad dus voor een brede brugklas van drie jaar en daarna pas selecteren. "Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit vroege selectiemoment vooral negatief uitpakt voor vroege leerlingen, kinderen met een migratieachtergrond of uit een minder gunstige sociaaleconomische omgeving."

Scholen kiezen hun eigen toets

Aanvankelijk kregen scholen twee weken voor de doorstroomtoets, maar na forse kritiek uit met name het zuiden van het land vanwege het samenvallen met carnaval staan er nu drie weken voor de toets.

Er zijn zes verschillende doorstroomtoetsen zoals van Cito of Iep. Een aantal daarvan is volledig digitaal, maar veel kinderen maken de toets op papier. Die papieren toets is voor iedereen op 6 en 7 februari. De digitale is door scholen zelf in te plannen in de komende drie weken en duurt maximaal twee dagdelen.