Twijfels over effectiviteit 'designerdrugswet', waar Kamer zich over buigt
Van 2-MMC tot 5C-AKB48: de overheid wil in één klap honderden designerdrugs verbieden. Het stofgroepenverbod wordt vandaag besproken in de Tweede Kamer. Morgen wordt er naar verwachting over gestemd. Er zijn echter twijfels over de effectiviteit van het wetsvoorstel.
Designerdrugs zijn chemische variaties op 'klassieke' middelen als xtc of amfetamine. In plaats van elke nieuwe variant los te verbieden, wat jaren duurt, wil het demissionaire kabinet nu drie stofgroepen illegaal maken. Dat is een nieuwe benadering waarbij de Opiumwet wordt uitgebreid met een extra lijst.
De politie en het OM pleiten er al jaren voor. Bij internationale rechtshulpverzoeken "kunnen we lang niet altijd helpen, omdat het spul hier niet verboden is", zei portefeuillehouder bij de politie Willem Woelders onlangs in een oproep aan de politiek. Het leidt tot frustratie bij drugsrechercheurs dat ze niet kunnen ingrijpen tegen handelaren en producenten.
Handhaving?
Het voorgestelde stofgroepenverbod biedt de opsporingsdiensten eindelijk een handvat, zegt criminoloog Emile Kolthoff. Maar er zitten volgens hem haken en ogen aan. "Het grote probleem is denk ik handhaving." Hij verwijst naar het dringende capaciteitstekort bij de politie. "Xtc is eveneens verboden, maar handhaving daartegen is ook haast onmogelijk."
Ook wijst hij erop dat de stoffen eveneens voor legale doeleinden kunnen worden gebruikt. Het aanvragen van ontheffingen en de controle daarvan levert ook extra werk op. Kolthoff vraagt zich af of dat opweegt tegen de baten van het verbod.
Ook met stoffenverbod blijft het een kat-en-muisspel, beaamt forensisch wetenschapper Jorrit van den Berg van het NFI. "Fabrikanten zullen blijven proberen de wet te omzeilen. Maar de mogelijkheden voor de muis worden wel steeds kleiner."
Thuisbezorgd
Momenteel is het nog heel eenvoudig om online designerdrugs te verkopen. "Voor 18.00 uur besteld, morgen in huis", vermeldt een webshop die legaal 2-MMC aanbiedt. Maar volgens het wetsvoorstel wordt de subgroep fenethylamines, inclusief de cathinonen, verboden samen met synthetische cannabinoïden en fentanyl-achtigen.
"Het ministerie is begonnen met de drie belangrijkste stoffen", zegt Van den Berg. Vanuit zijn rol als drugsonderzoeker bij het NFI gaf hij input bij het opstellen van de wet.
Volgens Van den Berg worden er "enorme winsten" gemaakt bij de verkoop van deze middelen vanuit Nederland naar het buitenland. Vanuit buurland Duitsland is dat bijvoorbeeld onmogelijk. "Daar zijn inmiddels al zeven stofgroepen verboden."
Qua gebruik zijn 'traditionele' drugs nog veel populairder, volgens de Nationale Drugsmonitor. Cannabis en MDMA worden veruit het meest gebruikt. "Inmiddels zie je ook 3-MMC voorkomen in de cijfers", zegt Laura Smit-Rigter, coördinator van het Drugs Informatie en Monitoring Systeem bij het Trimbos Instituut. Onder 18- tot 29-jarigen gaf 3 procent van de Nederlanders aan deze designerdrugs het afgelopen jaar te hebben geprobeerd. "Dat zijn kleine aantallen, maar sommige stoffen groeien wel."
Actiegroep
Actiegroep Normaal over Drugs vindt dat de problematiek van designerdrugs zwaar wordt overdreven. "Er valt niet zoveel op te lossen", zei juridisch adviseur van de actiegroep Kaj Hollemans maandagavond in Met Het Oog op Morgen.
Hij betoogt dat er nauwelijks incidenten zijn, dat het verbod gebaseerd is op aannames en averechts kan werken. Op de website van de actiegroep vertellen wetenschappers, politici en juristen waarom het plan volgens hen een slecht idee is en op welke bronnen ze dat baseren.
Smit-Rigter noemt het stofgroepenverbod juist een "goede eerste stap". "Voor kwetsbare jongeren is het nu te laagdrempelig om via hun telefoon of pc designerdrugs te bestellen. Het wetsvoorstel maakt het een stuk lastiger."
Er wordt aangenomen dat designerdrugs minstens zo schadelijk zijn voor de gezondheid als de oorspronkelijke varianten. Omdat er nog zo weinig over de effecten bekend is, zijn gebruikers volgens Smit-Rigter "proefkonijnen". Uit gezondheidsoverwegingen vindt ze het belangrijk dat de overheid sneller in kan grijpen.
Drugsgebruik is in zekere mate genormaliseerd en de gemiddelde Nederlander maakt zich er niet zo druk om.
Maar als er eenmaal vraag naar is, zoals bij het al verboden 3-MMC, dan wordt het vaak ook aangeboden op de illegale markt. "In dat geval is er nog minder zicht op en zijn er meer risico's voor de gebruiker." Daarom hamert Smit-Rigter erop dat monitoring, preventie en voorlichting essentieel blijven. "We moeten kijken wat het effect is als de wet wordt ingevoerd."
Het wetsvoorstel zal het aanbod van designerdrugs online zeker beperken, zegt criminoloog Kolthoff. Dat is volgens hem ook wenselijk aangezien sommige aanbieders risico's wegmoffelen. "Maar de vraag is: wat gaat deze groep vervolgens als alternatief verzinnen? En welk probleem wordt er eigenlijk met een nieuw verbod opgelost? Drugsgebruik is in zekere mate genormaliseerd en de gemiddelde Nederlander maakt zich er niet zo druk om."
