Geert Groot Koerkamp
Correspondent Rusland
In zijn jaarlijkse vraaggesprek werd de Russische president Poetin binnen een kwartier gevraagd of de Russen zich moeten opmaken voor een nieuwe mobilisatiegolf. "Een gevoelige vraag, dat begrijp ik", aldus Poetin, die zich haastte het publiek gerust te stellen. "Op dit moment is daartoe geen enkele noodzaak."
Elk jaar geeft Poetin de Russische bevolking de kans om vragen aan hem te stellen, al sloeg hij dat in 2022, het eerste jaar van de oorlog in Oekraïne, een keer over. Persbureau AP wijst erop dat het vragenvuur strak wordt geregisseerd en weinig te maken heeft met het afleggen van verantwoording. "Het draait vooral om spektakel, niet om inspraak."
Presidentieel decreet
Poetin verwees naar de gedeeltelijke mobilisatie die hij zelf op 21 september 2022 had afgekondigd. Die mobilisatiegolf zorgde volgens opiniepeilingen voor enorme onrust binnen de Russische samenleving, iets dat het Kremlin beslist wil voorkomen in aanloop naar de presidentsverkiezingen van volgend jaar.
Tienduizenden Russische mannen verlieten vorig najaar halsoverkop het land, wat leidde tot dagenlange files aan de Russisch-Georgische grens. Op 28 oktober 2022 meldde minister Sjojgoe van Defensie dat de mobilisatie was voltooid en dat het gestelde doel - 300.000 man - was bereikt.
Maar in werkelijkheid is de mobilisatie sindsdien gewoon doorgegaan, zij het op een laag pitje. Een mobilisatie wordt per presidentieel decreet, een soort beleidsmaatregel, afgekondigd en kan alleen per decreet worden beëindigd. Dat decreet is er nooit gekomen.
Onvrede bij vrouwen
Wie eenmaal is opgeroepen heeft bovendien geen perspectief op terugkeer naar huis, wat er in feite op neerkomt dat de gemobiliseerden in dienst moeten blijven zolang hun aanwezigheid aan het front is vereist.
Dat leidt tot steeds meer onvrede bij vrouwen, vriendinnen, moeders en andere familieleden van gemobiliseerde mannen. Al maandenlang vragen zij aandacht voor hun zaak, maar ze vinden geen gehoor.
Tijdens de persconferentie stak Poetin de loftrompet over de gemobiliseerden. "Ze vechten voortreffelijk", aldus de Russische president. De stroom gegadigden "droogt niet op". Volgens Poetin melden zich er dagelijks 1500. En dus, besluit hij, hoeven mensen zich vooralsnog niet ongerust te maken over een nieuwe mobilisatiegolf.
'617.000 militairen aan het front'
In totaal zijn volgens Poetin nu 617.000 Russische militairen gelegerd aan het front in Oekraïne. De cijfers zijn lastig te verifiëren.
Ook blijft de vraag hoe de door Poetin genoemde cijfers zich verhouden tot de vorig jaar en dit jaar genomen besluiten over verdere uitbreiding van het Russische leger met honderdduizenden manschappen, en tot de Russische verliezen aan het front in Oekraïne.
Een korte samenvatting van de vragensessie met de Russische president Poetin. Volgens hem staat Rusland er militair goed voor:
Het laatste officiële cijfer dateert van 21 september 2022. Het Russische ministerie van Defensie maakte toen melding van bijna 6000 doden. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten is het aantal doden en gewonden aan Russische zijde inmiddels opgelopen tot 315.000.
Volgens mensenrechtenactivisten werden de afgelopen maanden alle zeilen bijgezet om zoveel mogelijk dienstplichtigen op te roepen, wat wijst op een grote behoefte aan extra manschappen. Bij veel rekruteringsbureaus liep het naar verluidt geen storm het afgelopen jaar.
Vastgezette Amerikaanse journalist
Naar aanleiding van een vraag van The New York Times ging Poetin ook in op het lot van de Amerikaanse journalist Evan Gershkovitch, die sinds maart vastzit op verdenking van spionage. De Russische autoriteiten hebben evenwel nooit concreet bewijs geleverd voor de beschuldiging. Achter de schermen wordt intensief onderhandeld over een uitwisseling van Gershkovich en nog een andere Amerikaan, Paul Whelan. Ook hij wordt van spionage verdacht.
"We zijn bereid ze terug te geven. Maar we willen een afspraak maken die voor iedereen acceptabel is", zegt Poetin. "Beide kanten moeten dan tevreden zijn. Er zijn contacten met onze Amerikaanse partners. Het is niet simpel, maar we begrijpen elkaar wel. Ik hoop dat we een oplossing vinden."
'Misschien positief'
"Dit is misschien wel positief voor ons", zegt de Nederlandse journalist Pjotr Sauer, een goede vriend van Gershkovich. De Russen zouden bereid zijn Gershkovich te ruilen voor een voormalig kolonel van de Russische veiligheidsdienst FSB.
Het commentaar van Poetin viel samen met de afwijzing van een hoger beroep van Gershkovich bij een rechtbank in Moskou. De afwijzing betekent dat het voorarrest van Gershkovich zal duren tot eind januari 2024. De verwachting is dat zijn zaak begin volgend jaar zal voorkomen, achter gesloten deuren.
Waarschijnlijk is er pas een gevangenenruil mogelijk nadat een rechtbank zich over de zaak heeft uitgesproken. Volgens Sauer maakt Gershkovich het naar omstandigheden goed.
