Ontwijkers Russische mobilisatie met open armen ontvangen in Armeense hoofdstad

• Iris de Graaf & Chiem Balduk

  correspondent Rusland & redacteur Buitenland

Je zou de Esthetic Joys Embassy makkelijk kunnen verwarren met een hippe club ergens in het centrum van Moskou. Op de kaart staan gerechtjes als 'sirniki' (Russische kwarkpannenkoekjes) voor ontbijt en bij de koffie bestel je 'Napoleon', een traditionele laagjestaart uit Rusland. Een alternatieve dj zorgt voor elektronische beats van moderne Russische artiesten.

Maar deze bar ligt in het centrum van de Armeense hoofdstad Jerevan. Een stad die onherroepelijk is veranderd sinds de massale uitstroom van Russen toen Oekraïne werd binnengevallen en daaropvolgend de mobilisatie werd afgekondigd in Rusland. Volgens recente schattingen hebben zo'n 500.000 tot 1 miljoen Russen de afgelopen anderhalf jaar Rusland verlaten. Een groot deel van hen is hoogopgeleid en werkte in de IT-sector.

Zowel de gevluchte Russen als Armenen beseffen dat dit een situatie is die nog weleens jaren kan voortduren:

Armenië is een populaire bestemming, vanwege de relatief goede band van het land met Rusland. Russen hebben er geen visum nodig en ze kunnen ook gewoon hun Russische bankpassen in Armenië gebruiken. En in vergelijking met bijvoorbeeld Moskou of Sint-Petersburg is Jerevan goedkoop voor de vaak hoogopgeleide Russen die hier zijn neergestreken.

Maar wat we vooral horen is dat Armeniërs de Russen niet veroordelen. Sterker nog, ze worden volledig geaccepteerd.

"Armeniërs weten wat oorlog is", vertelt Vanja, een anarchistische activist die direct na het uitbreken van de oorlog Rusland verliet uit angst voor politieke vervolging. "Ze houden hier ook niet van Poetin, en ze zien ons echt als mensen die gevlucht zijn voor de oorlog en repressie in eigen land."

Ook Aleksandr, voormalig medewerker van de Russische staatsomroep NTV, is blij dat de Armeniërs hem met open armen hebben ontvangen. "Dat ik hier in Jerevan zou blijven had ik niet verwacht, maar nu wil ik nergens anders heen. Waarom zou ik ook? Zodat ze in Europa stenen op ons gaan gooien omdat we Russisch zijn en ons te weinig hebben verzet?", zegt hij.

"De afgelopen tien jaar heb ik constant gedemonstreerd, met onze mensen hebben we echt geprobeerd de macht te veranderen. Dat is ons niet gelukt. Ik vind het heel moeilijk dat ze in Europa zeggen dat wij niets doen in Rusland. Alsof we nooit protesteren, alsof ze ons niet jarenlang mishandelen of opsluiten in de gevangenis als we dat doen."

Hij wilde Rusland niet verlaten, maar het werd te gevaarlijk voor activisten zoals hij. "Hier voelen we ons niet zo alleen", zegt Vanja. "We ontmoeten elkaar op dit soort plekken, allerlei Russen met wie je normaal niet zomaar zou afspreken. Maar we zijn allemaal verbonden door de oorlog."

Huizenprijzen stijgen

De komst van de vele tienduizenden Russen in Jerevan heeft de stad onherroepelijk veranderd. Hoewel de lokale economie een enorme boost heeft gekregen door de aanwas van hoogopgeleide en ambitieuze Russen die bars, restaurants en kantoren openen, hebben ze ook de prijzen van appartementen, hotelkamers en levensonderhoud opgedreven.

"Sinds ze hier zijn gekomen zijn restaurants duurder geworden, maar ook de kapper en maaltijdbezorgdiensten. Huizenprijzen zijn ook gestegen, dat voelen we nog steeds", vertelt Karen, een Armeense vijftiger in een strak rood pak. Hij is een van de weinige Armeniërs die niet alleen maar positief is dat de stad vol zit met gevluchte Russen.

Andere mensen die we spreken zijn blij. Zij spreken van een boost voor de economie. "Ja, de stad is duurder geworden, maar ook rijker en beter", is de algehele strekking. Ook horen we meermaals dat de Russen hun best doen te integreren in Armenië, en dat wordt gewaardeerd.

Nieuwe mobilisatie

Het is goed nieuws voor de Russen zoals Aleksandr en Vanja, want zolang de oorlog voortduurt en het risico op een nieuwe mobilisatieronde blijft bestaan, gaan zij niet terug naar Rusland. "Ik keer pas terug als de dictatuur weg is uit Rusland en ik niet meer hoef te vrezen voor mijn eigen leven en dat van mijn dierbaren", zegt Vanja, terwijl hij een hijs van zijn sigaret neemt.

Aleksandr knikt. "Ik wacht niet eens op het einde van de oorlog of tot de dreiging van mobilisatie weg is. Ik wacht tot de Russische samenleving is veranderd. Tot ze begrijpen en erkennen welke misdaden ze hebben gesteund, net als de Duitsers deden na de Tweede Wereldoorlog."

Hij is er 100 procent van overtuigd dat er een nieuwe mobilisatiegolf komt, hoewel dat stellig wordt ontkend door het Kremlin. "Als zij dat zeggen, dan gebeurt het sowieso wel. Mijn ouders wonen nu in mijn huis in Moskou, en die mannen van het leger zijn al twee keer voor mij langsgekomen."

Aleksandr verzucht: "Natuurlijk wil ik niet sterven. En al helemaal niet voor die zinloze, stomme oorlog. Ik wil leven."