Synode Vaticaan voorbij: slijtageslag met kleine stapjes richting kerkvernieuwing
Met een plechtige mis vanochtend in de Sint-Pieter zit het erop. Na bijna vier weken intensief vergaderen is de eerste sessie van de bisschoppenvergadering over kerkvernieuwing voorbij.
Het was met recht een historische gebeurtenis, want voor het eerst mochten bij deze 'Synode over Synodaliteit' zoals de bijeenkomst officieel heet, behalve bisschoppen ook veel anderen meepraten en vooral meestemmen. Lagere geestelijken zoals priesters en diakens, monniken en nonnen, maar ook 'gewone' gelovigen - mannen en vrouwen - van alle continenten. Onder de 346 deelnemers die gisteravond het slotdocument goedkeurden waren 54 vrouwen.
Dat document is een samenvatting van veel onderwerpen die de afgelopen weken ter tafel zijn gekomen. Het noemt de punten waarover overeenstemming bestaat en onderwerpen die nog verder moeten worden uitgediept.
Ook staan er voorstellen in voor de tweede sessie van de synode, die volgend jaar oktober wordt gehouden. Dezelfde deelnemers komen dan opnieuw naar het Vaticaan, om besluiten te nemen. Die moeten vervolgens worden voorgelegd aan paus Franciscus, de grote motor achter deze poging tot vernieuwing van de Rooms-Katholieke Kerk.
Lhbti blijft gevoelig
Alle onderdelen van het slotdocument werden gisteravond met de vereiste tweederdemeerderheid aangenomen. Dat geldt ook voor de paragrafen over controversiële thema's, al kregen die wel het grootste aantal nee-stemmen.
Het gaat dan bijvoorbeeld over hoe de Kerk moet omgaan met mensen die zich buitengesloten voelen, zoals lhbti'ers. Die term ligt in Afrika en Azië erg gevoelig en komt in de slottekst niet voor, hoewel het begrip tegenwoordig wel door het Vaticaan wordt gebruikt in officiële documenten. Ook maakt de paus er geen geheim van dat hij openstaat voor een vorm van zegen voor homoseksuele paren.
Wel staat in het document dat wat betreft genderidentiteit en seksuele geaardheid de Kerk niet voldoende kennis heeft en te rade moet gaan bij de wetenschap en bij ervaringsdeskundigen. Voor het Westen van de wereld misschien een magere oogst, maar het onderwerp is niet van tafel.
Een ander belangrijk gesprekspunt was de positie die vrouwen binnen de Kerk moeten krijgen. Ook hier liepen de spanningen in de zaal flink op. In het document komt, zoals verwacht, vrouwelijk priesterschap niet aan de orde, maar wel de mogelijkheid om vrouwen tot diaken te wijden. Dat is een lagere wijding dan die van priester.
In de tekst staat dat er tegenstanders zijn, maar ook voorstanders. Die wijzen er onder meer op dat in de eerste eeuwen van het christendom vrouwelijke diakens bestonden en ook dat het goed bij de moderne tijd past. De conclusie is dat het thema verder moet worden onderzocht.
Ook de bestuurlijke structuur van de Kerk wordt aangepakt. Bisschoppen moeten meer rekenschap gaan afleggen over hun functioneren op alle niveaus. Gewone gelovigen moeten medeverantwoordelijkheid krijgen in verplichte overlegorganen in de bisdommen. Uit het aantal tegenstemmen blijkt dat niet iedereen daar gelukkig mee is.
Ronde tafels
Voor de synode was al duidelijke dat er tijdens de synode spanningen en grote meningsverschillen naar voren zouden komen. Praten, en vooral veel luisteren op een gelijkwaardig niveau, gezeten aan ronde tafels in groepen van twaalf, bleek erg wennen. Hoewel de enorme culturele diversiteit door veel mensen werd gewaardeerd, was het vooral voor de bisschoppen een nieuwe ervaring.
Daarbij bleken de vele thema's en lange vergaderdagen voor veel deelnemers een slijtageslag. Toen halverwege de laatste week de synode leek in te zakken, greep paus Franciscus in. In een vlammende toespraak viel hij uit tegen klerikalisme: de arrogante manier waarop sommige geestelijken zichzelf op een voetstuk plaatsen.
"Seksistische en dictatoriale gedragingen," zo zei de paus. Franciscus liet zijn tirade ook meteen door het persbureau publiceren. Dat ging volledig in tegen de gang van zaken tot dat moment, waarbij de journalisten juist zo min mogelijk mochten weten over wat er in de synodezaal gebeurde.
Op naar de tweede sessie
Of deze pauselijke oorvijg succes heeft gehad is moeilijk te zeggen. De organisatoren van de sessie noemen het in elk geval een groot succes en zeggen dat de basis is gelegd voor de tweede bijeenkomst volgend jaar oktober.
In de elf maanden die nu volgen moet geprobeerd worden om het synodale vuur brandende te houden. Niet alleen onder de deelnemers, maar vooral onder de gewone katholieken die aan het begin van dit synodale proces hun ideeën mochten spuien over de Kerk van de toekomst. Geen gemakkelijke taak.
