De Tweede Kamer is vannacht om 03.45 uur begonnen aan het verkiezingsreces, de tijd waarin alle politieke partijen de handen vrij hebben om volop campagne te voeren. Over 26 dagen, op woensdag 22 november, gaat Nederland naar de stembus voor het kiezen van een nieuwe Tweede Kamer.
Op de valreep is er op de laatste dag (en in de nacht) nog gestemd over honderden moties en amendementen om de plannen van het laatste kabinet-Rutte IV aan te passen. Zo wordt de rentestijging voor de leenstelselstudenten verlaagd, gaat de bankenbelasting omhoog en blijft de belastingkorting voor jonge ouders langer in stand. Verder hoeft er van de Tweede Kamer geen extra geld meer betaald te worden voor de plastic bakjes en bekertjes.
Polarisatie en bedreiging
Kamervoorzitter Vera Bergkamp zei in haar laatste speech voor het reces dat de verkiezingscampagnes al op volle toeren draaien en dat ze dat ook zag aan de laatste Kamerdebatten. Ze voegde eraan toe dat het "in deze tijden van polarisatie, bedreiging en intimidaties niet altijd even makkelijk is" om het ambt van Kamerlid uit te oefenen.
De Kamervoorzitter stond ook stil bij de aanval op FvD-leider Thierry Baudet, gisteravond in Gent. Ze wenste hem sterkte. "Wat je ook denkt, wat je ook vindt, het hoort bij de democratie, het hoort bij onze rechtsstaat en je blijft met je handen af van al onze Kamerleden." Kamerleden ondersteunden de woorden van Bergkamp over Baudet met geroffel op de bankjes.
Ander politiek landschap
Op donderdag 23 november, als de meeste stemmen zijn geteld, zal het politieke landschap er hoogstwaarschijnlijk heel anders uitzien. Nu zit het Kamerlid Pieter Omtzigt als eenmansfractie in de blauwe bankjes en het moet wel heel raar lopen als dit zo blijft. Ook BBB-leider Caroline van der Plas, die na de vorige verkiezingen in haar eentje begon, zal mogelijk wel wat meer collega's krijgen.
In de laatste Peilingwijzer staat Nieuw Sociaal Contract (NSC) op 24 tot 30 zetels, BBB op 10 tot 14 zetels en de nieuwe combinatie GroenLinks/PvdA op 21 tot 25 zetels. Voor twee regeringspartijen worden zware verliezen verwacht: -17 voor D66 en -11 voor het CDA. De machtswissel binnen de VVD van Mark Rutte naar Dilan Yesilgöz kost, hoogstwaarschijnlijk, ook de liberalen wel wat zetels: op -7 staan ze nu.
Het zijn nadrukkelijk voorspellingen, want er kan nog niets met zekerheid worden gezegd, leert de geschiedenis. Bij oppositiepartij SP zijn ze zeker nog niet vergeten dat voor ex-partijleider Emile Roemer het Torentje in 2012 in zicht was. Een monsterzege werd voorspeld voor de SP. Tot Roemer in een tv-debat genadeloos door VVD-leider Rutte werd overbluft.
Het beeld van de overrompelde Roemer bleef bij veel kijkers hangen en de VVD won. Met als goede tweede de PvdA onder Diederik Samsom, een oud-milieuactivist die het tijdens de campagne met zijn "vertel het eerlijke verhaal" opeens voor de wind ging.
Bij campagneleiders staat dit al ruim tien jaar oude voorval diep in het geheugen gegrift. Door één klein incident kan het goed misgaan. En die vrije val is in die drie weken campagnetijd heel moeilijk te stoppen.
Tropenweken
Het worden vanaf nu tropenweken voor de lijsttrekkers: de agenda zit van 's morgens vroeg tot 's avonds laat vol met kranteninterviews, talkshows, radio- en tv-debatten en af en toe moet er ook nog tijd zijn om de straat op te gaan, om te laten zien dat de lijsttrekkers ook tussen de potentiële stemmers staan.
Er kan deze campagne van alles gebeuren. Gaat de oorlog tussen Israël en Hamas bijvoorbeeld de campagne bepalen? Zal het meer over internationale veiligheid gaan, of blijven de hoofdthema's migratie, wonen, bestaanszekerheid en zorg, waar veel Nederlanders zich volgens allerlei onderzoeken zorgen over maken?
Op dinsdag 5 december, Pakjesavond, komt de oude Tweede Kamer nog één keer in de oude samenstelling bijeen. Dan wordt afscheid genomen van oudgedienden, onder wie Kamervoorzitter Bergkamp. Ook zij houdt ermee op. De dag daarna worden de nieuw gekozen Kamerleden beëdigd en begint het parlementaire werk weer.
