Met vrouwenrechten als splijtzwam gaat Polen de verkiezingen in
Het is de strijd om het behoud van hun land, daarover lijken de meeste Polen het eens. Alleen: welk Polen moet dat zijn? Die vraag splijt het land bij de verkiezingen van zondag: het lijkt een nek-aan-nekrace te worden tussen regeringspartij PiS en oppositiepartij Burgerplatform.
De huidige regering wil haar rechts-conservatieve beleid voortzetten. Ze keert zich steeds verder af van de Europese Unie en heeft veel steun op het platteland en in het oosten.
Maar de meer progressieve oppositie, populairder in de steden en in het westen, vreest voor het einde van de democratie in Polen als de regering zo door mag gaan. Ze wijzen bijvoorbeeld op de steeds strengere regels voor abortus, die ze zien als schrikbeeld voor de toekomst.
Angst voor zwangerschap
Er waren altijd al vrouwen die zich wilden laten steriliseren zodat ze niet zwanger kunnen worden, vertelt vrouwenarts Maria Kubisa in haar praktijk in de Poolse havenstad Szczecin. Maar de laatste tijd zijn het er duidelijk meer. "Soms meer dan tien per week."
"Vrouwen zijn bang om zwanger te raken in Polen", zegt ze. Abortus is er nagenoeg verboden, tenzij er sprake is van incest, verkrachting of gevaar voor de moeder. Ook als een foetus waarschijnlijk dood geboren zal worden, mogen vrouwen sinds drie jaar niet meer geholpen worden als ze de zwangerschap willen stoppen.
Er ontstonden grote protesten in Polen nadat meerdere vrouwen in ziekenhuizen zouden zijn overleden, omdat artsen gevaarlijke zwangerschappen niet meer wilden afbreken. Dat staat tot dusverre niet vast, de rechtszaken daarover lopen nog.
'Ze namen alles mee'
Kubisa helpt alleen nog vrouwen in haar andere kliniek, net over de grens in Duitsland, waar dat wel legaal is. Ook voor Poolse vrouwen.
In haar Poolse praktijk vielen begin dit jaar gewapende mannen binnen, vertelt ze terwijl ze op de kasten en lades wijst. "Ze begonnen alles te doorzoeken. Mijn telefoon, laptops en ze namen zo'n 6000 papieren patiëntendossiers mee. Met niet alleen adresgegevens en telefoonnummers, maar ook hoe vaak een patiënte kinderen heeft gekregen en of ze miskramen heeft gehad."
De mannen bleken van de Poolse anti-corruptie-eenheid. Waarom ze haar praktijk doorzochten zeiden ze volgens Kubisa niet. Inmiddels weet ze dat ze werd verdacht van illegale hulp bij abortus. Patiënten zijn na de inval gebeld om tegen haar te getuigen. Maar een officiële aanklacht is haar nooit voorgelegd, zegt ze. "Het is complete onzin."
Ze ziet de doorzoekingen als een heksenjacht, veroorzaakt door de rechts-conservatieve regeringspartij PiS. De verkiezingen komende zondag zijn wat haar betreft de laatste kans om dit soort intimidatie te stoppen en vrouwenrechten te beschermen.
'Bescherming van leven'
"Wij zijn redelijk tevreden met de huidige wetgeving", zegt Sébastien Meuwissen op het kantoor van Ordo Iuris in Warschau. Het is mede dankzij de juristen van deze invloedrijke conservatieve lobbygroep dat de regering onder leiding van de PiS-partij de verandering in gang kon zetten.
"Waar anderen misschien spreken van het aanscherpen van abortuswetten, spreken wij liever over het uitbreiden van de bescherming van leven", zegt Meuwissen. "Daar hebben we jarenlang aan gewerkt."
Ordo Iuris is ook gespecialiseerd in zaken zoals die tegen dokter Kubisa, een kwestie die veel media-aandacht kreeg. Communicatiedirecteur Meuwissen kent het geval niet, zegt hij, en wil daarom alleen in het algemeen zeggen: "Ik betwijfel zeer dat dit soort operaties wordt uitgevoerd om vrouwen te intimideren. Ik ben ervan overtuigd dat het doel is de wet te handhaven."
Na mediaberichten vorig jaar over vrouwen die uit Oekraïne naar Polen waren gevlucht en daar abortus wilden laten plegen omdat ze aangaven dat ze tijdens de oorlog waren verkracht, vroeg Ordo Iuris daarover bij 370 ziekenhuizen informatie op. Hoewel abortus na verkrachting in Polen legaal is, wilde de organisatie weten of de ziekenhuizen voldoende hadden gecontroleerd of de vrouwen daadwerkelijk verkracht waren om "abortus op aanvraag" te voorkomen. Niet de vrouwen, maar de artsen zijn dan strafbaar.
Wat Meuwissen betreft heeft Polen bij de verkiezingen zondag juist veel te verliezen als de regering moet vertrekken. "Hoewel Polen wordt gezien als een traditioneel, conservatief en katholiek land, kan dat heel snel veranderen."
Ongelijke rechten
Blijven de rechts-conservatieven aan de macht, dan vertrekt dokter Kubisa waarschijnlijk uit Polen. "Dan kan ik hier niet meer werken. Ik ben alleen ongerust over mijn patiëntes, want wie gaat dan voor ze zorgen?"
Overigens kunnen haar Poolse patiënten voor een sterilisatie nu al alleen bij haar kliniek in Duitsland terecht. Artsen in Polen mogen vrouwen, in tegenstelling tot mannen, namelijk niet steriliseren.
Maar die afspraken in Duitsland heeft Kubisa niet in de agenda in Szczecin staan. "Ik ben bang. Wat als er weer iemand komt die informatie meeneemt?"
