Karin Brans
Er is een groeiend aantal mensen dat het leven als voltooid beschouwt en wil sterven door bewust te stoppen met eten en drinken. Hospices krijgen meer aanvragen van mensen die kiezen voor dit zelf gekozen levenseinde, waarbij medische begeleiding nodig is. Ze overlijden binnen een à twee weken in het hospice. Dat blijkt uit een rondvraag van Nieuwsuur.
Als euthanasie niet mogelijk is, of iemand wil het niet, zijn er niet veel opties. Een pil van Drion is er niet, middel X is illegaal en leidt tot een mogelijk gruwelijke dood. Maar er is dus nog een methode: bewust afzien van eten en drinken.
In totaal benaderde Nieuwsuur veertig hospices. Daarvan vulden er 31 de rondvraag in. Een ruime meerderheid daarvan biedt voor dit traject zorg en begeleiding. Ook huisartsen maken het bewust stoppen met eten en drinken steeds vaker bespreekbaar.
Stien (niet haar echte naam), de 90 gepasseerd, vindt het wel mooi geweest. Ze kwam niet in aanmerking voor euthanasie bij haar huisarts. "Ik zie het eerlijk gezegd niet meer zitten. Ik heb veel pijn in m'n benen en ik ben heel erg incontinent. Ik vind het welletjes. Ik moest wat anders verzinnen", zegt ze, op de eerste dag van haar opname. Ze at inmiddels haar laatste lunch.
Ze heeft haar wens met familie, vrienden en kennissen besproken en inmiddels afscheid genomen. "Er waren verschillende mensen die er nog nooit van hadden gehoord. Sommigen waren verbaasd en sommigen vinden me moedig." Ze vindt het belangrijk dat de methode meer bekendheid krijgt. "Dat er hulp is zodra je in zo'n situatie zit."
Jules Vermaat (96) stopte bewust met eten en drinken en overleed twee jaar geleden, na negen dagen in een hospice in Alkmaar. Haar nicht filmde haar traject vanaf dag één:
Huisartsen krijgen vaker vragen over de methode of beginnen er zelf over. Bijvoorbeeld als mensen - in de ogen van de huisarts - niet voldoen aan de voorwaarden voor euthanasie. "Dat zijn mensen die lijden en aftakeling willen voorkomen", zegt hospice-arts Annemarie den Dulk in Roosendaal. "Mensen die niet ziek willen worden of bang zijn dat ze in een verpleeghuis eindigen."
Hospices nemen in principe alleen doodzieke mensen op met een levensverwachting van maximaal drie maanden. "Cliënten met een doodswens zijn van tevoren niet terminaal, maar ze worden dat wel door het proces dat ze ingaan", zegt Yvonne van Ingen, consulent palliatieve zorg in een hospice in Alkmaar. "Daarom vinden we het belangrijk om ze goed te begeleiden en nemen we ze dus wel op."
Oplossingen
In het hospice in Alkmaar en Roosendaal hebben ze inmiddels veel ervaring. Het aantal opgenomen mensen dat wil stoppen met eten en drinken is de afgelopen jaren gegroeid naar zo'n tien per jaar. In de andere hospices die reageren op onze rondvraag varieert het tussen vijf opnames per jaar tot een enkele keer. Het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat deze groep niet specifiek onderzoekt, schatte in 2020 dat ruim zevenhonderd mensen per jaar overlijden door het bewust stoppen met eten en drinken.
Van Ingen benadrukt dat ze niet te snel meegaat met de wensen van een cliënt en ook met familieleden spreekt. "We kijken eerst goed: waar heb je last van, zijn er nog oplossingen?" Zo had ze laatst een mevrouw die haar hondje niet meer uit kon laten. "Terwijl ze dat met een scootmobiel nog wel zou kunnen. Dat wilde ze toen nog proberen."
Stoppen met eten en drinken vergt van de cliënt nogal wat doorzettingsvermogen. Mensen krijgen dorst, een droge mond, worden moe, zwak en krijgen uitdrogingverschijnselen waaronder sufheid. "Maar het is een misvatting dat het een lijdensweg is", zegt Den Dulk. "Als je het doet onder goede medische begeleiding, met verpleging die ervaring heeft en mensen goed voorbereidt, dan kan het juist een mooi traject zijn."
Ze raken door het ontbreken van vocht en voeding een beetje de kluts kwijt, zegt Van Ingen. "Hoe raar het misschien ook klinkt, als ze dan om water vragen, geef je dat niet. Want je respecteert de doodswens." Daarom staan de afspraken met de patiënt én familieleden over de gang van zaken tijdens de verschillende situaties op papier. Dat moet misverstanden voorkomen.
Niet iedereen met een doodswens die naar een hospice gaat, zet het traject door. Ruim de helft van de hospices heeft weleens een cliënt gehad die het niet volhield of zich bedacht. Den Dulk had bijvoorbeeld een cliënt die toch dronk. "Hij liep af en toe naar de kraan en dat kan, mensen kunnen smokkelen. Dat is op zich niet erg. Maar we vragen dan wel of de wens nog steeds aanwezig is. Er kunnen redenen zijn om te stoppen met stoppen."
Sterfbed
Het Openbaar Ministerie laat weten dat het in Nederland niet strafbaar is om jezelf te doden. Iemand bij zijn zelfdoding helpen of middelen verschaffen is wel strafbaar. "Maar het gaat dan niet om handelingen die artsen en andere zorgverleners uitvoeren rond het sterfbed van een patiënt", zegt het OM.
De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) benadrukt dat de keuze voor stoppen met eten en drinken niet uit nood geboren moet zijn. "Omdat de huisarts niet bereid is euthanasie te verlenen of de wachttijd bij het Expertisecentrum Euthanasie te lang is. Het komt nog te vaak voor dat iemand die wel aan de eisen voldoet en euthanasie vraagt, toch geen euthanasie krijgt. Denk aan mensen met een stapeling van ouderdomsklachten, dementie en psychische aandoeningen."
Lees hier de gehele reactie van het Openbaar Ministerie en hier de volledige reactie van de NVVE.
