Ruim zevenhonderd mensen per jaar overlijden door het bewust stoppen met eten en drinken, schat het Centraal Bureau voor de Statistiek. De impact van die keuze is enorm: voor de familie, maar ook voor zorgverleners. Stoppen met eten en drinken versnelt de dood, en dat kan niet iedereen in de omgeving van een patiënt goed aan.
Artsenfederatie KNMG komt eind dit jaar met een herziening van 'de handreiking stoppen met eten en drinken'. Dit is de huidige handreiking. Voor mensen die meer informatie willen over de methode is er een brochure van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE).
Nieuwsuur spreekt twee hospice-artsen voor antwoorden op de belangrijkste vragen.
Is het hulp bij zelfdoding?
Bewust afzien van eten en drinken kan vergeleken worden met het weigeren van een behandeling waardoor het overlijden volgt. Dat wordt niet als zelfdoding beschouwd, maar als gebruikmaken van iemands zelfbeschikking: het recht om zorg te weigeren. Yvonne van Ingen is consulent palliatieve zorg in een hospice in Alkmaar: "Je mag behandelingen weigeren, beademing weigeren, antibiotica weigeren en afzien van eten en drinken. Dan is er sprake van natuurlijk overlijden."
Het Openbaar Ministerie laat weten dat het in Nederland niet strafbaar is om jezelf te doden. "Ook is het niet strafbaar om te stoppen met eten en drinken en daardoor je eigen overlijden te veroorzaken of bespoedigen. Mensen tegen hun wil onder dwang voeren, is alleen in bijzondere situaties toegestaan." Lees hier de volledige reactie van het OM.
Is het een gruwelijke dood met pijn en angst?
Dat is een grote misvatting die we vaker horen, zegt hospice-arts Annemarie den Dulk van hospice Roosdonck in Roosendaal. "Dat het een lijdensweg zou zijn. Dat mensen pijn krijgen door uitdroging bijvoorbeeld, dat is echt een misvatting. Als er goede medische begeleiding is, met verpleging die ervaring heeft en mensen goed voorbereidt op wat er gaat komen, dan kan het juist een mooi traject zijn."
Waar bestaat de begeleiding uit? Is er geen sprake van sturing?
De voorbereiding is ontzettend belangrijk, laten de hospices weten. Met de cliënt, maar ook met de familie worden goede afspraken gemaakt. "We willen weten waarom de wens er is en of de beslissing echt weloverwogen is genomen", zegt Den Dulk.
De verpleging houdt de cliënten goed in de gaten en geeft medicijnen tegen bijkomende symptomen. "Het is heel belangrijk om te kijken waar iemand last van heeft, bijvoorbeeld pijn? Dan geven we uiteraard goede pijnstilling. Maar niet met opzet zoveel dat iemand versuft en pijn niet meer kan aangeven", aldus Den Dulk.
Is er een leeftijdsgrens?
Er is geen leeftijdsgrens voor stoppen met eten en drinken. Maar het traject is meestal zwaar voor mensen onder de 60 jaar die gezond zijn. "Jongere mensen krijgen meer last van dorst en andere klachten. Het duurt bij jongere mensen ook lang voordat ze doodgaan", staat in de brochure van NVVE, geschreven door huisarts-onderzoeker Eva Bolt.
Hoe zit het met de medicatie en palliatieve sedatie?
Daar bestaan richtlijnen voor, zeggen de hospice-artsen. "Waarbij je pas slaapmiddelen mag geven als mensen ernstige klachten ervaren die je niet op een andere manier kunt verzachten."
"Mensen horen verhalen en denken dat je verdoofd kan worden. Met andere woorden: sluit het pompje maar aan en dan ga ik zachtjes dood. Maar het is natuurlijk geen verkapte palliatieve sedatie", zegt Van Ingen.
Kan iemand erop terugkomen?
De hospice-artsen maken mee dat mensen op een moeilijk punt komen en door het gebrek aan eten en drinken verward raken. "Dan kunnen ze om water gaan vragen. Dan is er een goede verpleegkundige nodig die goed observeert of er sprake is van een verwarde toestand. Zo ja, dan moeten we daar wat aan doen en dan is drinken geven niet de oplossing. We zorgen dan dat iemand geen last heeft van z'n dorstklachten. Maar ze mogen er altijd op terugkomen. Als ze op enig moment denken: ik wil deze procedure toch niet, dan kunnen ze stoppen en gaan ze weer naar huis."
Wat zijn de afspraken voor verminderd wilsbekwame patiënten?
De adviezen die KNMG geeft, gelden voor wilsbekwame volwassenen die hun levenseinde willen bespoedigen.
