Mag je als burger een inbreker met tiewraps vastbinden? Het gebeurde vorige week in Ter Apel, waar leden van een zogenoemde burgerwacht twee asielzoekers arresteerden. Steeds vaker nemen burgers het heft in eigen handen om criminelen op te sporen en te arresteren. Maar hoe ver mag je als burger gaan?
De burgerwacht in Ter Apel is opgericht om vermeende criminelen op te sporen en aan te houden. Het dorp heeft namelijk last van zogeheten veiligelanders, asielzoekers met weinig kans op een verblijfsvergunning. Volgens buurtbewoners veroorzaken ze veel overlast en dus nemen burgers het heft in eigen handen. Cijfers wezen eerder uit dat nergens in Nederland per inwoner meer winkeldiefstallen plaatsvinden dan in de gemeente waar Ter Apel ligt.
"Ik werd 's morgens rond kwart voor zes wakker en ik hoorde het geluid van het hekje bij ons achter het huis", vertelt Arjan Heidema van de burgerwacht in Ter Apel. "Ik ben uiteraard gaan kijken en toen zag ik twee jongens weglopen met een tas en met de step van mijn dochter."
Heidema bedacht zich geen moment en ging erachteraan:
Niet alleen in Ter Apel zijn inwoners actief met de opsporing van vermeende criminelen, ook in andere plaatsen bestaan burgerwachten, zoals in Cranendonck. Volgens een van de leden is overlast in de Brabantse gemeente aan de orde van de dag. "Het gaat om van alles: aanrandingen, bedreigingen, winkeldiefstallen, samenscholing, intimiderend gedrag, dronkenschap", somt chef-burgerwacht Harm van Leuken op.
"Als de overheid gewoon goed ingrijpt, is zo'n burgerwacht echt niet nodig", zegt Willeke Vroom van de burgerwacht in Ter Apel. "Overdag is het hier voldoende: je hebt marechaussee, politie, handhaving, winkelbeveiligers en straatcoaches. Maar 's avonds niet en dan zijn wij eigenlijk een beetje aan onszelf overgeleverd. Dus dan moet je zelf in actie komen."
Burgerarrest
Mogen burgers een andere burger aanhouden? Ja, zeggen de regels, maar wel onder bepaalde omstandigheden. "Zo moet het om een waarneming op heterdaad gaan", legt politierechter en emeritus hoogleraar sanctierecht Henny Sackers uit. "Je moet als het ware zien dat er bijvoorbeeld iets gestolen wordt en dan mag een burger in afwachting van de komst van de politie een verdachte burger aanhouden." Ook een burgerwacht vormen mag. "Op zich is dat niet verboden in Nederland, zo lang je je maar aan de wettelijke regels houdt."
Toch zijn burgerwachten omstreden. Burgemeesters zijn er geen voorstander van, en het ministerie van Justitie en Veiligheid laat Nieuwsuur weten: "Vooral de inwoners van Ter Apel en Cranendonck hebben met overlast te maken. Het is begrijpelijk dat zij dit beu zijn. Maar doe aangifte bij een strafbaar feit of bel de politie in geval van nood. Neem niet het heft in eigen handen."
Gevaarlijk
Ramon Meijerink van politiebond ACP begrijpt de beweegredenen van de burgerwacht wel, maar noemt het initiatief toch ongewenst. "Het kan namelijk gevaarlijk zijn voor de mensen die het uit moeten voeren." Ook kan het tot vervelende situaties leiden voor politieagenten. "Neem bijvoorbeeld een burgerwacht die iemand aanhoudt, wat achteraf onterecht blijkt te zijn. En dan? Hoe ga je dat oplossen?"
Een foto van het burgerarrest in Ter Apel na de woninginbraak van vorige week werd door leden van de burgerwacht gedeeld op Facebook. De politie en het openbaar ministerie gaven de burgerwacht een waarschuwing voor dit incident.
"Ik vind het nogal heftig", zegt hoogleraar en politierechter Sackers over de arrestatie. "Een woninginbraak zien we als een veel zwaarder delict dan winkeldiefstal, dus dan zou het wellicht bij een rechter nog net acceptabel kunnen zijn. Maar ik vind dat de verdachte hier wel erg stevig wordt aangepakt."
De burgerwachters in Ter Apel blijven stellig. "Als een burgerwacht niet meer nodig zou zijn: liever gisteren dan vandaag. Want dat betekent dan dat het weer veilig is", aldus Vroom. "Maar zo lang er niets aan de problemen gedaan wordt, blijven wij als burgerwacht gewoon doorgaan."