Wagnerhuurlingen aan NAVO-grens, reden tot zorg of vooral symbolisch?

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

Wat wordt de rol van de Wagnergroep in Belarus? Over die vraag wordt al lange tijd gespeculeerd. Wagnerhuurlingen hebben tot vandaag de tijd om te besluiten of ze zich aansluiten bij het reguliere Russische leger, of zich melden bij hun leider Jevgeni Prigozjin in Belarus.

De komende dagen zal duidelijk worden hoeveel strijders de keuze hebben gemaakt om uit te wijken naar Belarus, een ontwikkeling die door buurlanden Letland, Litouwen en Polen scherp in de gaten wordt gehouden. De landen vrezen voor onrust door de aanwezigheid van Wagner en houden hun grenzen extra in de gaten.

De afgelopen week liepen de spanningen in het grensgebied al op. Belarussische helikopters schonden het Poolse luchtruim en de Poolse premier waarschuwde voor honderd Wagner-strijders in de buurt van de Suwalki-corridor, een smalle landverbinding tussen Polen en Litouwen die wordt gezien als het kwetsbaarste punt van het NAVO-grondgebied.

Onduidelijk is hoeveel huurlingen zich op dit moment in Belarus bevinden. Polen en Litouwen houden rekening met zo'n 4000 strijders.

"De symboliek is vele malen groter dan de militaire betekenis van deze cijfers", zegt oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Maar tijdens een oorlog is onrust stoken bij de tegenstander altijd goed."

Sinds de komst van Wagner wordt iedere beweging van de groep nauwlettend gevolgd. Belarus stelde een legerkamp in de buurt van het plaatsje Tsel beschikbaar en al snel verschenen de eerste berichten over Wagner-colonnes op weg naar het kamp.

Volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War vormt Wagner geen bedreiging voor Oekraïne of Polen. "Er zijn geen aanwijzingen dat Wagner-strijders in Belarus de zware wapens hebben voor een serieus offensief tegen Oekraïne of Polen."

Wagner zou volgens ISW deels de rol van het Russische leger overnemen in Belarus. Dat begeleidt het Belarussische leger bij oefeningen, maar onlangs werd duidelijk dat Wagnerhuurlingen Belarussische commando's trainen in de buurt van de stad Brest.

Duidelijk is ook dat de komst van Wagnerhuurlingen niet alleen wordt gebruikt voor het trainen van het Belarussische leger. Alleen al de aanwezigheid van Wagner zo dicht bij de NAVO-grens kan als wapen worden gebruikt.

Zo grapte president Loekasjenko tijdens een ontmoeting met Poetin tegen aanwezige journalisten: "Die jongens van Wagner willen op excursie naar Warschau en Rzeszów." In die laatste plaats zijn Amerikaanse militairen gelegerd.

'Kan snel uit de hand lopen'

"Wat we nu zien gebeuren heeft geen militaire betekenis. Er wordt gespeeld op het politieke schaakbord", zegt Mart de Kruif. "En daar zit ook meteen het gevaar. Het kan snel uit de hand lopen."

"Het is een manier voor Loekasjenko om de druk op Europa op te voeren", zegt de Duitse hoogleraar Andreas Heinemann-Grüder van het Bonn International Centre for Conflict Studies, gespecialiseerd in Russische strijdgroepen. "Ze kunnen de rol van provocateur aannemen en zorgen voor spanningen aan de grens. Dat houdt de NAVO bezig."

"Ook kan Rusland met Wagner uitproberen hoe Polen zal reageren als huurlingen de grens oversteken", denkt hij. "In het verleden deed Rusland dit door met vliegtuigen het NAVO-luchtruim te schenden, men verwacht dat Wagner dit op de grond zal doen."

Buurlanden ongerust

Buurlanden Letland, Litouwen en Polen zijn er niet gerust op. Polen heeft de grens versterkt door zo'n 1000 extra militairen naar de grensregio te sturen, Litouwen houdt zijn grens extra in de gaten en Letland is bang voor provocaties.

Of Wagner het houdt bij het trainen van Belarussische militairen of toch meer gaat doen is afwachten. Mochten strijders toch de grens passeren, dan kunnen Polen, Litouwen of Letland in theorie de hulp van NAVO vragen.

"Als je territorium geschonden wordt kan je artikel vier of vijf aanvragen", zegt De Kruif. "Dat zou kunnen betekenen dat de NAVO de oorlog verklaart, maar dat moet een gezamenlijk besluit zijn van alle NAVO-landen en dat zullen ze in zo'n geval niet snel doen."