Nieuwe strategie tabaksfabrikanten: investeren in medicijnen voor rokers

De tabaksindustrie investeert miljarden in de farmaceutische sector: voor een belangrijk deel in medicijnen en behandelingen die helpen bij aandoeningen als astma en COPD, veroorzaakt door roken. Volgens de fabrikanten is dat nodig voor een 'transformatie' naar een verantwoordelijke en toekomstbestendige sector. Longartsen maken zich zorgen over deze groeiende invloed van de industrie.

De investeringen passen binnen de strategie van fabrikanten, die minder afhankelijk willen worden van tabaksverkoop. Steeds meer landen leggen de verkoop van rookwaren aan banden. Daarom zet de tabaksindustrie in op alternatieve nicotineproducten, zoals e-sigaretten en nicotinezakjes. Maar ze steken dus ook geld in sectoren die niets met tabak en nicotine te maken hebben, zoals farmacie.

Regelgeving

Journalisten van The Investigative Desk onderzochten voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 87 van deze producten en medicijnen. Daaruit blijkt dat ongeveer de helft bedoeld is voor de behandeling van ziekten die vaak voorkomen onder rokers, naast longaandoeningen zijn dat ook hartaanvallen en diabetes.

Nederlandse ziekenhuizen schrijven een deel van de producten voor, zoals inhalatoren voor COPD-patiënten. Frits Franssen, longarts en hoogleraar COPD aan het Universitair Medisch Centrum in Maastricht, is geschrokken van de hoeveelheid producten waaraan de tabaksindustrie verdient. "We moeten serieus nadenken over regelgeving die deze investeringen onmogelijk maakt."

Een groeiend aantal landen voert een steeds strenger rookbeleid. In Nederland kosten pakjes sigaretten sinds april gemiddeld 9 euro. Vanaf volgend jaar verdwijnt rookwaar uit de supermarkten. Fabrikanten mogen ook geen reclame meer maken voor hun producten en zelfs de verpakkingen hebben, ongeacht het merk, een uniforme kleur plus een afschrikwekkende afbeelding van zwarte longen tot afgestorven tenen.

Dat heeft alles te maken met het antitabaksverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat inmiddels door 181 landen is ondertekend. Niet alleen verbinden overheden zich daarmee aan een strenger tabaksbeleid, ze beloven ook lobbyisten van de sector buiten de deur te houden. Fabrikanten kunnen striktere antitabaksmaatregelen daardoor steeds moeilijker tegenhouden.

Beyond nicotine

In wervende filmpjes zegt Philip Morris International - producent van onder meer Marlboro - te werken aan "een rookvrije wereld". Geen wereld zónder Philip Morris, in tegendeel: door rokers te laten overstappen op de elektronische variant - volgens de claim van de fabrikant minder schadelijk - wil het bedrijf niet het probleem, maar de oplossing zijn.

De investeringen in de farmaceutische sector passen in dezelfde strategie, door de fabrikant omgedoopt tot Beyond Nicotine. Zoals Shell geen olie- maar een 'energiebedrijf' wil zijn, zo wil Philip Morris transformeren van sigarettenfabrikant tot een duurzaam bedrijf van 'lifestyle en consumentenwelzijn'. In 2025 mikken ze op een miljard omzet in deze bedrijfstak.

In een interview zegt de CEO van het bedrijf dat ze streven naar een wereld "waarin we de sigaretten zoals we die nu kennen, achter ons laten":

Het bedrijf wil op deze manier ook aanspraak maken op de status van het zogeheten ESG-aandeel (environmental, social, governance) en daarmee investeerders teruglokken die de laatste jaren massaal zijn afgehaakt.

Concurrent British American Tobacco - bekend van Lucky Strike - spreekt onder de slogan Building a Better Tomorrow over vergelijkbare doelen. Het bedrijf zegt tegen Nieuwsuur dat in 2050 minstens 50 miljoen sigarettenrokers moeten zijn overgestapt naar alternatieve producten. Om dat te bereiken "bouwen we aan een ecosysteem [...] van bedrijven die specialiseren in onder meer biotech, wetenschap en welzijn".

Maatschappelijk debat

Longarts Franssen gelooft niet in de goede bedoelingen van de fabrikanten, zolang zij hun sigarettenverkoop niet terugschroeven. "Hun core business bestaat uit een product waar 1 op 2 twee gebruikers aan overlijdt. Alleen in Nederland gaat dat al om 18.000 doden per jaar."

Franssen heeft geen zicht op welke voorgeschreven medicijnen en behandelingen gelinkt zijn aan de industrie. "Ongemakkelijk", vindt hij dat. Fabrikanten verdienen nu twee keer aan de roker: eerst aan het pakje, daarna aan de behandeling van een door roken veroorzaakte ziekte.

De Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose deelt de zorgen en wijst voor regels naar het ministerie van Volksgezondheid. "Dit vraagt om een maatschappelijk debat, waar het ministerie zeker bij betrokken moet zijn."

Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid laat Nieuwsuur weten dat hij de bedrijven ongeloofwaardig vindt in hun verhaal om te willen transformeren "zolang deze industrie producten promoot en verkoopt die jonge mensen verslaafd maakt". Hij is er voorstander van "dat er internationaal zoveel mogelijk transparantie komt over welk bedrijf waarin investeert". Op de roep om nieuwe regels gaat van Ooijen niet in.