Cruciale stemming over natuurherstelwet EU, hier gaat het om
Niet vaak wordt een wetsvoorstel van de Europese Commissie zo intensief besproken als de natuurherstelwet van Eurocommissaris Frans Timmermans. Straks wordt er in Straatsburg over gestemd en het is spannend of de wet het gaat halen.
Tegenstanders vrezen een stikstofdrama 2.0, waarbij opnieuw delen van Nederland 'op slot' zullen gaan. Volgens voorstanders gaan er vooral veel spookverhalen over de wet rond. Wat er precies in de wet staat en waarom die zoveel losmaakt, leggen we je uit in vijf vragen en antwoorden.
Wat staat er in de wet?
In het inmiddels afgezwakte voorstel blijft het overkoepelende doel overeind: aangetaste natuur in de Europese Unie laten herstellen. De Europese Commissie wil dat er in 2030 bij 30 procent van de natuurgebieden in slechte staat herstelmaatregelen worden genomen. In 2050 moet er voor 90 procent een herstelplan zijn. Het gaat dan om beschermde Natura 2000-gebieden, maar ook om bossen of veengebieden.
Verder staan in de wet voorstellen om de biodiversiteit op (en onder) landbouwgrond te vergroten en weidevogels terug te brengen. Ook het verbeteren van de waterkwaliteit en het creëren en in stand houden van groen in steden komen erin voor. Alle lidstaten moeten op basis van de wet een eigen herstelplan maken.
Waarom is deze wet belangrijk?
Volgens de Commissie is de wet hard nodig, omdat zo'n 80 procent van de natuurgebieden in de EU in slechte staat is. Ook in Nederland gaat het niet goed. Recent bleek uit natuurdoelanalyses dat verreweg het grootste deel van de beschermde natuur er hier slecht voor staat.
Gezonde natuur is in ieders belang, zegt Timmermans. "Gezonde ecosystemen zorgen voor voedsel en bieden voedselzekerheid, schoon water, slaan CO2 op en beschermen tegen natuurrampen als gevolg van de klimaatverandering."
Ook natuurorganisaties, duizenden wetenschappers en tientallen bedrijven hebben opgeroepen voor de wet te stemmen. Ze wijzen erop dat een gezonde bodem en natuur cruciaal zijn voor de voedselvoorziening en dat niets doen tegen biodiversiteitsverlies de samenleving biljoenen gaat kosten.
Voor Timmermans is de stemming ook persoonlijk belangrijk, zei hij gisteravond:
Waar zit de weerstand?
Verzet komt er vanuit de landbouw- en visserijsector, maar ook van enkele lidstaten en van de christendemocratische EVP-fractie in het Europees Parlement.
De grootste zorgen zijn er over het zogeheten verslechteringsverbod in natuurgebieden. Dat houdt in dat er geen activiteiten ondernomen mogen worden die natuur verslechteren, behalve als die een openbaar belang dienen, zoals het bouwen van windmolens op zee. Dit verbod geldt al in de bestaande Natura 2000-gebieden; met de nieuwe wet zou het ook op sommige plekken daarbuiten gelden.
En dat kan leiden tot nieuwe rechtszaken, waardoor boeren en bouwplannen opnieuw zouden kunnen worden stilgelegd, vreest onder meer de Nederlandse regering. "We moeten onszelf juridisch niet een extra mes op de keel zetten", zei demissionair stikstofminister Van der Wal onlangs nog.
De EVP noemt de hele wet een rommeltje en zegt geleerd te hebben van het verleden. "Toen we begin jaren 90 een handtekening zetten onder de Habitatrichtlijn (beschermingsmaatregelen voor dier- en plantsoorten, red.), hadden we ook niet verwacht dat dertig jaar later op basis van die wet vergunning na vergunning wordt geweigerd", zegt CDA-Europarlementariër en EVP-lid Esther de Lange.
Inmiddels is er al veel aan het 'verbod' gesleuteld. In het compromis dat op tafel ligt wordt er niet langer resultaat geëist, maar een inspanning. EU-lidstaten moeten "trachten om de benodigde maatregelen te nemen die tot doel hebben om te voorkomen dat deze natuurgebieden significant achteruitgaan." Volgens De Lange geven de aanpassingen niet genoeg garantie. "Ik zet geen handtekening onder een blanco cheque."
Is de angst gegrond?
Volgens meerdere juristen zal het verslechteringsverbod er niet toe leiden dat het land weer op slot gaat. "Met een inspanningsverplichting kan de rechter niet zo veel", zegt Ari Trouwborst, hoogleraar natuurbeschermingsrecht aan de Tilburg University. Hij denkt eerder dat de wet Nederland zal helpen van het slot te gaan. "Door de herstelmaatregelen ontstaat er weer nieuwe ruimte om stikstof uit te stoten."
De bekendste natuurbeschermer van Nederland, Johan Vollenbroek, is niet van plan om met de EU-wet in de hand natuurherstel af te dwingen. "Deze wet is inmiddels zo verwaterd, dat ik er niks meer mee kan", stelt hij. "Je hebt geen poot om op te staan." Vollenbroek blijft zich bij procedures beroepen op bestaande Europese natuurwetgeving, als de Habitatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water.
Als de afgezwakte wet al wordt aangenomen wordt, wat kan die doen voor de natuur?
Een juridisch bindende wet om biodiversiteitsverlies tegen te gaan was een vurige wens van veel natuurliefhebbers. Maar de aanpassingen betekenen volgens deskundigen niet dat de wet niets meer voorstelt.
Regeringen moeten bijvoorbeeld nog steeds herstelplannen maken, zegt hoogleraar omgevingsrecht Chris Backes. "Dat maakt het herstel in ieder geval concreter. Ook zijn er nu deadlines gesteld aan wat eerder al was afgesproken. Het maakt het minder makkelijk om helemaal niets te doen."
