Plastictoeslag nog lang niet overal bij afhaal en bezorging

• Merel Stikkelorum

  Redacteur Binnenland

Op veel plekken hoef je nog geen toeslag te betalen voor plastic wegwerpverpakkingen bij het bezorgen en afhalen van eten en drinken. Sinds ruim een week gelden regels die dat verplicht stellen.

"Het wordt nog lang niet overal nageleefd, dat is jammer", zegt inspecteur Gert van Rootselaar van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Zo bleek uit een rondgang van de NOS onder supermarkten dat klanten van supermarkt Plus nog geen plastictoeslag betalen. Ook bij veel lokale horecaondernemers, waaronder ijssalons en snackbars, is dit het geval. Toch kijkt hij niet ontevreden terug op deze eerste week. "Wat we wel zien is dat er ontzettend veel aandacht voor is en dat bedrijven nu eindelijk aan de slag gaan. Ze zijn duidelijk wakker geworden."

Een half miljoen bedrijven hebben te maken met de nieuwe regels. Sinds 1 juli moeten zij een toeslag rekenen aan hun klanten voor plastic wegwerpverpakkingen bij afhalen en bezorgen. Het doel is om zwerfafval tegen te gaan. Elke dag gooien we in Nederland 19 miljoen plastic bekers en voedselverpakkingen weg. Daarom moeten verkopers ook een herbruikbaar alternatief aanbieden of klanten een eigen beker of bakje mee laten nemen.

Veel gemopper

Volgens Van Rootselaar is de hoeveelheid vragen de laatste tijd "explosief gestegen". "Daarbij wordt natuurlijk ook flink gemopperd, maar we zien vooral heel veel vragen over de invulling: we doen nu dit, we willen dat gaan doen, kan en mag dat?"

Vooral de kleine horecaondernemers hebben moeite hebben met de nieuwe regels. Voor hen is vooral het aanbieden van herbruikbare bakjes een probleem. Op de andere optie, klanten eigen bakjes laten meenemen, is veel kritiek vanwege onder andere de voedselveiligheid. Want mogelijk zijn die bakjes niet schoon genoeg. "Dat zien wij in de praktijk dan ook weinig gebeuren," zegt Van Rootselaar.

Toch ziet hij ook bij lokale horeca creatieve oplossingen voorbij komen. "We zien met name initiatieven waar ondernemers alleen of samen met andere ondernemers toch gaan werken aan een soort herbruikbaar systeem."

Zo heeft de gemeente Leiden een herbruikbare koffiebeker geïntroduceerd die in verschillende cafés kan worden ingeleverd. In eerste instantie doen vijf horecagelegenheden mee.

In Wageningen nam de lokale Rotary Club het initiatief voor een gezamenlijk systeem voor herbruikbare bakjes. Het idee ontstond in coronatijd. "We schrokken allemaal van de hoeveelheid plastic als we bij elkaar kwamen en een afhaalmaaltijd bestelden", zegt Lous van Vloten. "We zijn ons in de materie gaan verdiepen en wilden een systeem opzetten waarbij bakjes opnieuw gebruikt worden."

In eerste instantie doen er drie bedrijven mee. Een vierde sluit in augustus aan. Twintig anderen willen op de hoogte blijven om eventueel later aan te sluiten. Er wordt gewerkt met herbruikbare bakjes die bij alle deelnemers worden gebruikt en ook ingeleverd kunnen worden volgens een 'bibliotheeksysteem'. Klanten hoeven geen statiegeld te betalen. Wel volgt er een boete als ze niet binnen twee weken zijn ingeleverd.

Geen slappe friet

Derk Joosten van cafetaria Het Ambacht is één van de koplopers die vanaf begin vorige week meedoen in de Wageningse pilot. Hij zag het niet zitten als mensen hun eigen bakjes mee zouden nemen voor zijn snacks. "Wij maken verse frieten, die worden heel snel slap; dat moet in een bakje dat ventileert. Ik geef liever een goed bakje mee dat de kwaliteit van de producten garandeert. En het is een voordeel dat meerdere ondernemers meedoen waar mensen hun bakjes kunnen inleveren."

Goedkoop is het niet. Elk bakje dat hij meegeeft kost hem 20 tot 50 cent aan de leverancier. Daarbij komen nog kosten van het afwassen. Joosten gebruikt de toeslag van 5 cent op de wegwerpbakjes van suikerriet waar plastic in zit ter financiering. Hij hoopt dat het op termijn goedkoper wordt. "Hoe meer mensen dit gaan doen, hoe groter de schaalvoordelen en hoe goedkoper het zal worden."

Dwangsom

Over de hogere kosten die de nieuwe regels met zich meebrengen wordt veel geklaagd bij de inspectie. "Tot nu toe werden alle kosten van zwerfafval afgewenteld op de maatschappij. Dus dat die kosten nu meer naar de ondernemers gaan: ik begrijp dat ze daarover klagen. Maar ik vind het ook jammer", zegt Van Rootselaar.

De inspectie spreekt in eerste instantie met koepelorganisaties en grote ondernemingen. "Als we zien dat het ergens niet goed gaat, dan gaan we in overleg. Als daar onvoldoende uit komt, dan gaan we over tot een last onder dwangsom."