Onderzoek baarmoederhalskanker makkelijker, zelfafnametest vervangt uitstrijkje

Het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker bij vrouwen van 30 tot 60 jaar wordt makkelijker. Vrouwen die 30 worden krijgen vanaf nu een zelfafnametest meegestuurd met de uitnodiging. Doel is om de drempel voor deelname te verlagen.

Vrouwen kunnen de test thuis doen en hoeven niet meer voor een uitstrijkje naar de huisarts. Dat kan overigens nog wel. De methoden zijn volgens het RIVM even betrouwbaar.

Het bevolkingsonderzoek wordt gedaan onder vrouwen van 30 tot 60 jaar. In die groep komt baarmoederhalskanker het vaakst voor. Met het onderzoek kunnen voorstadia van kanker vroeg worden ontdekt en behandeld. Daarmee kan baarmoederhalskanker worden voorkomen. Baarmoederhalskanker geeft meestal geen klachten, waardoor het vaak niet wordt opgemerkt.

Bevolkingsonderzoek effectief

De afgelopen jaren is de deelname gedaald. Vooral onder de groep van 30 tot 34 jaar kan het deelnamepercentage flink omhoog. In 2021 deed 44 procent van deze groep mee, terwijl 91 procent het van plan was. Dat het niet gebeurt, komt vooral doordat vrouwen opzien tegen een uitstrijkje bij de huisarts of doordat het er gewoon niet van komt.

Van alle uitgenodigde vrouwen nam in 2021 bijna 55 procent deel aan het onderzoek. Jaarlijks krijgen 900 vrouwen in Nederland baarmoederhalskanker, 200 overlijden daaraan. Zonder het bevolkingsonderzoek zouden 500 vrouwen per jaar overlijden aan de gevolgen van de ziekte.

Sinds 2017 bestaat de mogelijkheid om de zelftest aan te vragen. De Gezondheidsraad adviseerde in 2021 om de zelftest mee te sturen met de uitnodiging, zodat meer gevallen kunnen worden opgespoord.

Sandra van Dijk, programmamanager van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker bij het RIVM, verwacht dat de opkomst met de nieuwe methode toeneemt, zegt ze in het NOS Radio 1 Journaal: "De zelftest gaat uiteindelijk naar alle vrouwen. Die van 30 krijgen hem meteen en boven de 35 krijgen ze eerst een brief om te kiezen voor een zelftest of een uitstrijkje. Als ze niks doen, krijgen ze uiteindelijk ook een zelftest in de bus."

Het afnemen van de test is heel makkelijk. "Het lijkt op het wattenstaafje dat we kennen van de covidtest. Je brengt het in in je vagina en stuurt het op naar het laboratorium. Dat kan niet misgaan."

HPV

Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door HPV, het humaan papillomavirus. Kinderen van 10 krijgen een uitnodiging om te worden gevaccineerd tegen de HPV-typen die het vaakst tot kanker leiden.

Vrouwen die zijn gevaccineerd, krijgen ook een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Het is volgens het RIVM belangrijk dat ze meedoen, omdat de vaccinatie geen 100 procent bescherming biedt.

Als uit de test blijkt dat een vrouw het HPV-virus heeft, kan ze contact opnemen met de huisarts. Van Dijk: "Als we dat virus vinden, willen we ook graag naar je cellen kijken om te zien of zich daar kankercellen aan het vormen zijn. Dat kan niet met een zelftest, dat moet met een uitstrijkje bij de huisarts."

Het virus wordt in 10 procent van de gevallen aangetroffen, zegt ze. "Onze ervaring is dat mensen dan wel naar de huisarts gaan, omdat ze zich dan toch zorgen maken. Heel vaak is er niks aan de hand, maar voor de zekerheid."

"Met het onderzoek sporen we baarmoederhalskanker op, maar vooral ook veel voorstadia daarvan, duizenden per jaar. Dan kunnen we het behandelen en voorkomen dat je baarmoederhalskanker krijgt, dus daarom is het heel effectief."