VS en Iran praten in het geheim: ‘Voorkomen dat Iran kernmacht wordt'

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Aartsvijanden Amerika en Iran zijn met elkaar in gesprek om de opgelopen spanningen te doen afnemen. Dat gebeurt indirect en achter gesloten deur. De regering-Biden wil onder meer de nucleaire activiteiten van Iran beteugelen. De machthebbers in Teheran willen de door de VS bevroren tegoeden in het buitenland terug.

Iran-kenner Peyman Jafari benadrukt dat de landen niet het nucleaire akkoord uit 2015 nieuw leven in willen blazen. "Het doel van deze gesprekken is de-escaleren. Iran dendert door met de nucleaire activiteiten en dat maakt de VS zenuwachtig. Ondertussen lijdt Iran zwaar onder de economische sancties van de VS. Beide partijen hebben er dus belang bij een pas op de plaats te maken."

Bovendien is een officieel akkoord volgens Jafari niet mogelijk, omdat het Amerikaanse Congres daar nooit mee zou instemmen. Het Congres is tegen elke vorm van onderhandelen met Iran, onder meer vanwege de militaire steun aan Rusland, het hardhandig neerslaan van de recente binnenlandse protesten en de aanvallen op Amerikaanse doelen in het Midden-Oosten door bondgenoten van Iran.

Hetzelfde geldt voor de hardliners in Teheran. Die willen absoluut geen concessies doen aan de VS sinds oud-president Trump het nucleaire verdrag vaarwel heeft gezegd.

Gevangenen en geld

Mondjesmaat komt er informatie naar buiten over de gesprekken. Iran zou niet meer dan 60 procent uranium mogen verrijken en drie Amerikaanse burgers die vastzitten in Iran zouden worden vrijgelaten. Ook vraagt de VS om meer stabiliteit in de regio. In maart kwam er nog een Amerikaanse staatsburger om het leven in Syrië door een aanval van lokale milities die Iran steunen.

In ruil hiervoor moet Amerika toelaten dat Iraans geld dat nu bevroren is in Irak en Zuid-Korea terug kan naar Iran. Het gaat om de opbrengsten van de verkoop van Iraanse olie en gas. Een deel van de 2,7 miljard dollar die in Irak ligt, is volgens Jafari inmiddels terug in Iran. "Dat gebeurt wel onder streng toezicht van de VS om ervoor te zorgen dat Iran dat geld uitgeeft aan bijvoorbeeld voedsel en medicijnen."

In dezelfde lijn praat ook de Europese Unie met Iran. Dat gebeurde eerder deze week in Qatar. Jafari: "Van deze gesprekken weten we minder, maar duidelijk is wel dat het indammen van het nucleaire programma ook voor de EU de hoogste prioriteit heeft. Daarnaast wil Europa ook druk uitoefenen op Iran om geen drones meer aan Rusland te leveren voor de oorlog in Oekraïne."

Woede bij Iraniërs

Dat de VS en Europa nu praten met Iran is een klap in het gezicht van de Iraanse gemeenschap. Tot een aantal maanden geleden klonk in Amerika en Europa vooral het geluid om Iran te straffen en juist niet met het regime te praten. Dat had te maken met het hardhandige optreden van de Iraanse machthebbers tijdens de recente protesten. Daarbij kwamen zeker 500 mensen om het leven en werden zo'n 20.000 Iraniërs gearresteerd.

"De Iraanse gemeenschap is heel erg tegen de diplomatie met Iran", zegt Jason Brodsky. Hij is verbonden aan de belangengroep United Against Nuclear Iran, een organisatie die ervoor pleit om Iran internationaal te isoleren. "Bij de recente protesten hebben we heel duidelijk gezien dat veel Iraniërs het regime willen zien vallen. Ze geloven niet dat de Islamitische Republiek kan veranderen en ze hebben dan ook geen vertrouwen in gesprekken met de machthebbers, in welke vorm dan ook."

In plaats van praten met Iran moeten Amerika en Europa juist meer sancties opleggen, vindt Brodsky. Ook pleit hij voor diplomatieke isolatie en een geloofwaardige militaire dreiging.

Peyman Jafari ziet de woede bij Iraniërs ook. "Een belangrijk deel van de Iraanse gemeenschap in het buitenland is ontzettend boos en verontwaardigd. Ook in Iran zijn mensen die geloven dat het Westen economische belangen en veiligheid verkiest boven mensenrechten. Het is een dilemma voor Amerika en Europa. Ze zijn op de hoogte van de gevoeligheden, maar hun nationale veiligheid is ook heel belangrijk voor ze. Ze willen niet dat Iran een kernmacht wordt."