Oppositie richt in Groningendebat pijlen op Rutte: waarom stapt u niet op?
De linkse oppositiepartijen hebben in het debat over de parlementaire enquête naar de gaswinning hun pijlen vooral gericht op premier Mark Rutte. Zowel GroenLinks als de SP wil van hem weten waarom hij niet aftreedt, naar aanleiding van de harde conclusie dat het verdienen van geld boven de belangen van de Groningers ging.
GroenLinks-leider Jesse Klaver wees erop dat Rutte in 2021 wel het ontslag van zijn kabinet indiende toen er sprake bleek van 'systeemfalen' in de toeslagenaffaire. Ook in het geval van Groningen was dat de conclusie, maar Rutte is nu niet van plan om op te stappen.
Volgens Klaver laadt Rutte daarmee de verdenking op zich dat hij in 2021 alleen maar opstapte, omdat het vlak voor de verkiezingen was.
'Doorschuiven en afschuiven'
GroenLinks verwacht een grondige zelfreflectie van de premier. Hij deed niet voor de Groningers wat er van hem verwacht kon worden. Rutte was vooral bezig met doorschuiven en afschuiven, en pas toen het echt niet meer anders kon kwam hij met excuses, meent Klaver. Maar die waren niet oprecht, want er veranderde niets.
SP-Kamerlid Sandra Beckerman vindt dat Rutte de Groningers "belazerd en bedonderd" heeft. In zijn verhoor voor de enquêtecommissie zei de premier dat hij pas in 2018, na de zware aardbeving in Huizinge, doorkreeg hoe ernstig het probleem was.
"Ontwrichtend", noemde Beckerman dat verhoor, en het verhaal van Rutte ongeloofwaardig. Want een jaar eerder werd hij in een televisieprogramma al geconfronteerd met tientallen boze Groningers die leden onder de gaswinning en de aardbevingen. Na 'Huizinge' werd de gaswinning vervolgens niet verminderd, maar opgeschroefd. "Waarom neemt u uw verantwoordelijkheid niet, waarom stapt u niet op?", zei Beckerman.
Loog Rutte?
Ook Klaver en Christine Teunissen van de Partij voor de Dieren vragen zich af of Rutte bij de enquêtecommissie heeft gelogen. "En zo niet, hoe heeft hij het zo kunnen onderschatten?", zei Klaver.
Henk Nijboer van de PvdA, zelf opgegroeid in het aardbevingsgebied, was stelliger: "Ik denk dat u daar gelogen heeft", zei hij tegen Rutte. "De grondrechten van de Groningers zijn op grove schaal met voeten getreden."
Nijboer wees erop dat Rutte al drie jaar geleden zijn excuses heeft gemaakt aan de Groningers, maar dat er nog weinig verbeterd is. In de officiële reactie op het rapport van de enquêtecommissie heeft het kabinet de Groningers "een nieuw begin" beloofd, maar Nijboer heeft er weinig vertrouwen in: "Eigenlijk is er geen beginnen aan."
Wybren van Haga van de Groep Van Haga kondigde alvast een motie van wantrouwen aan tegen de premier. Hij neemt hem vooral kwalijk dat alle problemen nu tot gevolg hebben dat de gaskraan helemaal dichtgaat, terwijl er nog voldoende gas in de bodem zit. Dat kan volgens hem prima op een veilige manier worden gewonnen.
Coalitie: in de spiegel kijken
De regeringspartijen hebben, tot woede van de oppositie, nog geen opvatting over de vertrouwensvraag. Ze willen wel dat Rutte in de spiegel kijkt over zijn optreden. "Hoe gaan de Groningers zien dat het hem nu wel menens is?", vroeg Faissal Boulakjar van D66, die sprak van "een laatste kans" voor het kabinet.
ChristenUnie-leider Mirjam Bikker vindt dat de Kamer op verschillende momenten niet goed is geïnformeerd, bijvoorbeeld over de mogelijkheden om de gaswinning te verminderen. "We zijn bij de neus genomen." Daarom wil ze "in het bijzonder van de premier" reflectie op zijn handelen.
Een oordeel daarover heeft ze, net als D66, nog niet. Dat leidde bij GroenLinks-leider Klaver tot de conclusie dat er in de coalitie kennelijk afspraken zijn gemaakt om Rutte de hand boven het hoofd te houden. De coalitiepartijen ontkennen dat.
"Ik snap dat iedereen nu wil doorschieten naar vertrouwensvragen, maar daar ben ik helemaal niet mee bezig", zei VVD'er Jeroen van Wijngaarden. Hij benadrukte dat volgens hem uit het rapport blijkt dat er sprake was van een falend systeem, "meer dan dat er naar één persoon wordt gewezen".
Voor de komende 30 jaar is er zo'n 22 miljard euro vrijgemaakt om de situatie te verbeteren. Dat is 13,5 miljard bovenop de al eerder toegezegde gelden. Behalve de schadeaanpak moet er ook geïnvesteerd worden in infrastructuur en leefbaarheid in Groningen, besloot het kabinet.
Veel Kamerleden willen voorkomen dat de beloofde aanpak van de schade, de versterkingen en het inlossen van de 'ereschuld' aan de Groningers toch weer sneuvelen als de aandacht wegebt of als er een nieuw kabinet zit. Daarom moet de hersteloperatie worden ondergebracht in de Groningen-wet, waarin de beloftes worden vastgelegd.
Vandaag kwam de Tweede Kamer aan het woord in het debat. Morgen zullen premier Rutte en staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) namens het kabinet reageren.
