Vlam in de pan in Kosovo, dit zit erachter

En weer ging het mis in het noorden van Kosovo. In de stad Zvecan kwam het tot een ongekend harde botsing tussen etnische Serviërs en de politie en de NAVO-vredesmacht. De Serviërs wilden voorkomen dat de net gekozen Albanees-Kosovaarse burgemeester het gemeentehuis betrad. Zo'n dertig NAVO-militairen liepen verwondingen op, waaronder botbreuken en brand- en schotwonden.

Waar kwam dat geweld vandaan? In maart leek juist een belangrijke stap te zijn gezet naar stabilisatie. Onder druk van de EU kwamen de Kosovaarse premier Kurti en de Servische president Vucic overeen dat ze hun onderlinge relatie zouden normaliseren. Kosovo zou een vorm van autonomie voor etnische Serviërs in Kosovo hebben toegezegd.

Dat klinkt weinig concreet en dat was het ook. "Eigenlijk staat in dat akkoord zeer weinig dat echt van waarde is", zegt Balkandeskundige Geert Luteijn, docent politicologie aan de Vrije Universiteit. "Ik denk dat zowel Kurti als Vucic dat akkoord niet erg serieus genomen heeft."

De ongeregeldheden van gisteren vloeien voort uit de rel vorig jaar over de invoering van Kosovaarse kentekenplaten voor de Serviërs in Noord-Kosovo. Die willen die kentekenplaten niet. Na een oproep van Vucic legden Servische bestuurders en rechters in Noord-Kosovo uit protest hun taken neer.

Dat gold ook voor de burgemeesters in dit gebied. De Albanees-Kosovaarse regering in de hoofdstad Pristina schreef daarom nieuwe verkiezingen uit. Die werden vorige maand gehouden, maar geboycot door de Serviërs, met als gevolg dat de zeer kleine Albanees-Kosovaarse minderheden in deze gemeenten Albanees-Kosovaarse kandidaten tot burgemeester kozen.

Volgens Luteijn heeft behalve de Servische president Vucic ook de Kosovaarse premier Kurti schuld aan het oplaaien van het conflict. "Vrijdag was er een grote demonstratie in de Servische hoofdstad Belgrado, georganiseerd door Vucic. Daarbij zijn allerlei bussen vanuit Noord-Kosovo naar Belgrado gegaan. Kurti maakte ervan gebruik om die burgemeesters te installeren."

Hooligans

Gisteren was de eerste werkdag van de burgemeesters. Serviërs probeerden dat te verhinderen; niet alleen in Zvecan, ook in drie andere gemeenten.

Beelden van de confrontatie van gisteren kunnen als schokkend ervaren worden:

Dat er zo veel gewonden zijn gevallen, heeft Luteijn verbaasd. "Er zullen zeker Serviërs in het noorden van Kosovo zo boos zijn dat ze demonstreren. Maar dat is wel een heel kleine gemeenschap. Dus dat er zoveel geweld uit voortkomt, wijst er sterk op dat de Servische regering een belangrijke rol heeft gespeeld."

De Servische regering staat er volgens Luteijn om bekend dat ze regelmatig voetbalhooligans tegen bepaalde groepen in de maatschappij inzet. "Dat gebeurt ook tegen journalisten bij bepaalde demonstraties. Er wordt ook veelvuldig gezegd dat die hooligans worden ingezet om te infiltreren in de oppositiebeweging om de indruk te wekken dat die gewelddadig zijn."

Schietpartij school

Luteijn vermoedt dat Vucic de kwestie van de Servische minderheid in Kosovo gebruikt om zijn eigen positie in Servië te versterken. Zijn regering ligt onder vuur vanwege twee dodelijke schietpartijen op scholen eerder deze maand.

Door het conflict in Noord-Kosovo te laten oplopen en nationalistische gevoelens te bespelen, kan Vucic de aandacht van zijn binnenlandse problemen afleiden. Het in opperste staat van paraatheid brengen van het leger moet volgens Luteijn in hetzelfde daglicht worden geplaatst.

Status quo

Luteijn gaat er niet van uit dat het verder uit de hand loopt. "Er is al jaren een soort status quo. Dat is ook waar met name Servië op uit is. Het zou me ook niet verbazen dat de gemoederen weer bedaren. Dat er kleine stapjes in een andere richting worden gezet. En dat we over een jaar weer eenzelfde soort conflict hebben. Dat is het waarschijnlijkste scenario."

De EU en de VS willen de overwegend Servische gemeenten in Noord-Kosovo een autonome status geven. In ruil moet Servië het verzet tegen internationale erkenning van Kosovo opgeven.