Alina (15) teruggehaald uit Rusland, veel anderen hebben minder geluk
De 15-jarige Alina Kovaliova heeft een cynische glimlach op haar gezicht, als ze eventjes opkijkt van haar telefoon. Ze is op het eerste gezicht een gewone puber, ware het niet dat ze slachtoffer is van Poetins programma om zoveel mogelijk Oekraïense jongeren naar Rusland te halen en te russificeren.
Bij Alina is russificatie niet gelukt, op het nippertje. Lang niet alle Oekraïense kinderen hebben dit geluk. Van velen die naar Rusland zijn gehaald, is het lot onbekend. Volgens officiële schattingen gaat het om 19.000 minderjarigen, waarschijnlijk zijn het er meer.
Van die kinderen zijn er inmiddels ruim 350 teruggehaald. Bijna honderd daarvan zijn teruggekomen met de hulp van de humanitaire organisatie Save Ukraine, die zich inzet voor deze kinderen.
Save Ukraine bekostigde de lange reis van Alina's moeder Svetlana naar Mordovië, een provincie 600 kilometer ten oosten van de Russische hoofdstad Moskou, waar haar dochter was terechtgekomen. Via Polen en Belarus wist de moeder haar dochter te bereiken.
Ze was net op tijd, want het Russische paspoort voor Alina was al bijna klaar. "Dan was ik Russisch staatsburger geweest en was ik denk ik niet meer weggekomen", zegt Alina met een recalcitrante blik.
Scheldpartijen op school
Alina, stoer als ze is, wil niet de indruk wekken dat haar iets naars is overkomen. Haar moeder vertelt een ander verhaal, bijvoorbeeld over de twee maanden dat haar dochter in Rusland naar school ging. "Ze werd uitgescholden voor vuile Oekraïner en benderka." Dat is een synoniem voor fascist. "Je komt hier om ons geld af te pakken", zeiden haar klasgenoten.
"Ik praatte niet met ze," zegt Alina kortaf. Ze houdt niet van drama.
Het Internationaal Strafhof in Den Haag houdt president Poetin persoonlijk verantwoordelijk voor de deportatie van Oekraïense kinderen uit door Rusland bezet gebied. Daarom is een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd.
Sleutelrol voor buurvrouw
De Kovaliova's woonden voor de oorlog in de provincie Cherson. Die werd na de invasie gedeeltelijk bezet door de Russen. Van alle bezette gebieden zijn uit deze provincie de meeste Oekraïense kinderen weggehaald. Met hele schoolklassen tegelijk, inclusief leraren, onder het mom van veiligheid en gezondheid. Ze kwamen terecht in vakantiekampen op het bezette schiereiland de Krim.
Alina was bevriend met een pro-Russische buurvrouw die haar bang maakte voor Oekraïense militairen. In november vorig jaar was duidelijk dat die in aantocht waren. Buurvrouw Zjenja maakte Alina wijs dat ze haar zouden verkrachten of vermoorden bij de herovering van Cherson. Moeder Svetlana probeerde Alina nog op andere gedachten te brengen: "Je bent een kind, een Oekraïense, ze zullen je niks doen."
Het mocht niet baten. Alina geloofde Zjenja en ging met haar mee.
De puber ging dus mee uit vrije wil, ze werd niet gedeporteerd. Is er dan wel sprake van een misdrijf? Juriste Myroslava Chartsjenko van Save Ukraine is daar duidelijk over: "Alina kan er dan wel volwassen uitzien voor haar leeftijd, ze is een kind en is niet in staat een zelfstandige inschatting te maken. Dit is manipulatie."
Volgens Chartsjenko is het helder dat de ontvoerster van Alina "niet handelde in het belang van het kind". Buurvrouw Zjenja liet Alina veel huishoudelijk werk doen, streek de kinderbijslag op en dreigde met geweld als ze naar huis zou bellen. Dat was lastig, want Zjenja had de telefoon van Alina kapotgeslagen.
Het meisje slaagde er uiteindelijk in om naar haar moeder te bellen, met de telefoon van een vriendinnetje. "Toen ik mijn moeder sprak, begreep ik pas wat voor fout ik had gemaakt." Moeder Svetlana wist de buurvouw te lokaliseren via Facebook.
Het lukt hem niet om al ons land af pakken, daarom pakt hij onze kinderen.
Poetin presenteert zijn aanpak van Oekraïense kinderen als hulp. "Die hulp hebben we niet nodig", reageert Chartsjenko. "Hij moet gewoon stoppen met oorlog voeren. Het lukt hem niet om al ons land af pakken, daarom pakt hij onze kinderen."
Verschillende onderzoeken stellen dat Rusland een strategie uitvoert, die dateert van voor de invasie van februari vorig jaar. In 2017 maakte het Russische persbureau Tass bekend dat er in 2,5 jaar 500 kinderen uit de bezette Donbas waren overgebracht naar Rusland. Volgens juriste Chartsjenko is de wet speciaal aangepast, zodat minderjarigen versneld het Russische staatsburgerschap kunnen krijgen. Wat Alina bijna ook was overkomen.
De puber woont nu in de buurt van Kryvyi Rih in het midden van Oekraïne, met haar moeder en jongere broertje. Veel vrienden heeft ze er niet, ver van Cherson. Dus verveelt ze zich vreselijk. En wat doe je dan de hele dag? "TikTok kijken."
