Bepalen wat groente en fruit is, is dat nou echt zo lastig? Wel volgens een nieuw onderzoek in opdracht van het kabinet, dat wilde weten of een btw-verlaging op groente en fruit verstandig is.
Maar andere experts zijn kritisch op het onderzoek. Definiëren wat groente en fruit is kan best. Bovendien: de gezondheidswinst door een btw-verlaging is belangrijker dan eventuele praktische en juridische obstakels, zeggen ze.
'Merkwaardige conclusies'
"De helft van de Nederlanders heeft last van overgewicht of obesitas, daar moet je wat aan doen", zegt Ton Coenen, directeur van de koepelorganisatie van alle GGD's in Nederland. "Werken met prijzen is effectief. Dus zet ook die btw-verlaging door."
Coenen schreef een brief aan het kabinet met die boodschap, ondertekend door 78 wethouders, organisaties, wetenschappers en artsen. Ze roepen het kabinet op om de btw op groente en fruit af te schaffen.
Als je elke wet zou afschaffen waar problemen zijn met definiëring, houd je geen belastingregels meer over.
De afschaffing was al een voornemen van het kabinet, maar het rapport van SEO Economisch Onderzoek zet vraagtekens bij de effectiviteit ervan.
Coenen noemt de conclusies "merkwaardig". "De Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat de maatregel wel degelijk effectief is. In Spanje, Engeland en Slowakije hebben ze die btw-verlaging al doorgevoerd. En in Nederland hebben we in een onderzoek mensen een periodelang voor groente en fruit maar de helft van de prijs laten betalen. Dat had enorm veel effect, veel meer dan een voorlichtingsprogramma."
SEO-hoofdonderzoeker Michiel Bijlsma ontkent die resultaten niet. "Uit dat Nederlandse onderzoek bleek dat een prijsverlaging van 50 procent ongeveer 25 procent meer consumptie aan groente en fruit oplevert. Dat is in overeenstemming met wat wij zeggen in ons rapport."
Een btw-verlaging van 9 naar 0 procent leidt volgens dat rapport tot 4 procent meer consumptie van groente en fruit. Is dat voldoende? Alle beetjes helpen, vindt Coenen. Maar Bijlsma vindt dat het kabinet zich moet afvragen of de gemiste belastinginkomsten niet beter aan iets anders besteed kunnen worden. "Bijvoorbeeld gezonde maaltijden op scholen."
Wat is groente en fruit?
Daarnaast is er de juridische kwestie: valt te bepalen wat wel en niet onder de btw-verlaging valt? Voor sommige producten, zoals salades en sappen, is dat lastig. Maar het is nooit onmogelijk, zegt belastingexpert Fons Overwater. "Elke belastingwet kent z'n afbakeningen en definiëringen. Als je elke wet zou afschaffen waar problemen zijn met betrekking tot definiëring of afbakening, houd je geen belastingwet meer over."
Is een maaltijdsalade groente? En is fruitsap fruit? Ook studenten Voeding en Gezondheid verschillen daarover van mening, bleek vorig jaar al:
Aanvankelijk was het idee: vers en onbewerkt groente en fruit wordt btw-vrij. Een verse ananas dus wél, ananas in blik niet. Een heel helder onderscheid, lijkt het.
Maar, zegt Bijlsma, juridisch kun je die grens niet zomaar trekken. "Het is duidelijk dat de één vers is en de ander niet. Maar de vraag is of die afbakening juridisch houdbaar is. Producten die vanuit de consument bezien gelijksoortig zijn, mogen in de wet- en regelgeving over btw-heffing niet op een verschillende manier behandeld worden."
Vrees voor rechtszaken
De SEO-onderzoekers vrezen dat als de overheid toch een afbakening maakt, winkels en producenten rechtszaken aanspannen om hun producten ook onder het nultarief te laten vallen. Bijlsma: "Fabrikanten zullen zich beroepen op de btw-regelgeving en zullen daar waarschijnlijk ook succesvol in zijn. Dus dan wordt die afbakening steeds ruimer en komen er steeds nieuwe producten bij."
Maar fiscalist Overwater denkt dat dat wel mee zal vallen en verwacht nauwelijks rechtszaken. "Tussen 1933 en 1989, toen al het voedsel onder het lage belastingtarief viel, hebben verse groente en fruit altijd een bijzondere positie ingenomen. Ze waren dan weer vrijgesteld, en vielen dan weer in een laag tarief. In die dikke vijftig jaar zijn er maar tien procedures geweest over de afbakeningen van de definitie."
Staatssecretarissen Maarten van Ooijen (Volksgezondheid) en Marnix van Rij (Belastingdienst) moeten de knoop doorhakken over het plan. Overwater: "Ik hoop niet dat ze door het SEO-rapport op een verkeerd been worden gezet."
