Trainen met botbreuken niet ongewoon; ruim acht ton aan tegemoetkoming gymsporters
Een absurde hoeveelheid kilo's afvallen binnen enkele dagen, meermaals per dag op de weegschaal moeten staan, eetproblemen, niet durven eten in het bijzijn van trainers, uitgescholden worden voor dik varken en met bloedblaren, botbreuken en kneuzingen doortrainen was niet ongewoon.
Het zijn allemaal voorbeelden die (ex-)gymsporters het afgelopen jaar hebben aangevoerd bij de onafhankelijke commissie die moest toetsen of ze recht hadden op een tegemoetkoming van 5.000 euro wegens grensoverschrijdend gedrag van hun begeleiders.
'Sprong naar erkenning'
"De angst om een volwassen lichaam te krijgen heerste bij veel vrouwelijke gymsporters", valt te lezen in de eindrapportage 'De sprong naar erkenning' die maandag door turnbond KNGU naar buiten werd gebracht.
Liefst 171 aanvragen uit allerlei disciplines van de turnbond kwamen binnen bij het het Centraal Bureau Klachtenmanagement Zorg (CBKZ), die de regeling uitvoerde. Daarvan werden er 166 toegekend. In totaal kost dit turnbond KNGU en het ministerie van VWS ruim acht ton. Twee aanvragen werden ingetrokken, twee aanvragen werden niet ontvankelijk verklaard en één aanvraag werd afgewezen.
"We hebben onze reservepositie moeten aanspreken", zegt algemeen directeur Remco Boer van de turnbond over de afwikkeling van de regeling. Het aantal toegekende aanvragen overtrof de verwachtingen. "Na een eerdere calculatie gingen we uit van zo'n honderd aanvragen. Dat het er veel meer zijn geworden onderstreept ook de ernst en de omvang van het vraagstuk."
De turnwereld ontplofte in de zomer van 2020 toen turntrainer Gerrit Beltman publiekelijk toegaf dat hij jonge turnsters in het verleden had mishandeld. Onderzoeken naar aanleiding van zijn uitspraken leidden vorig jaar tot het in het leven roepen van een tegemoetkomingsregeling voor de slachtoffers.
De tegemoetkomingsregeling kwam in maart 2022 tot stand en werd een maand later nog aangepast na flinke kritiek van diverse oud-turnsters. De regeling was bedoeld voor (ex-)gymsporters die tijdens hun sportcarrière op topniveau te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag. Een aantal drempels, zoals de aanvankelijk gevraagde dertiguren-eis als trainingsfrequentie, werd uiteindelijk geschrapt.
Aannemelijk
Gymsporters die te maken hebben gehad met emotioneel, lichamelijk en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag konden een beroep doen op de regeling. De commissie oordeelde aan de hand van de aanvraag, de ingeleverde stukken en eventuele gesprekken of het grensoverschrijdend gedrag zeer waarschijnlijk heeft plaatsgevonden. Als de commissie het verhaal van de sporter aannemelijk vond, kreeg de sporter de vergoeding. Het Centraal Bureau Klachtenmanagement Zorg (CBKZ) voerde de regeling afgelopen jaar uit.
"Wij realiseren ons dat we het leed en de schade niet ten volle kunnen compenseren, maar de regeling is bedoeld om te helpen bij genoegdoening voor de sporters", aldus Boer. "Verder hebben we een zorgtraject, waarbij we proberen te helpen bij herstel. Daarnaast zijn we druk bezig met de preventieve kant in de gymsport. We stellen alles in het werk om de kans op excessen zo klein mogelijk te maken. Onze invloed is te beperkt om te kunnen zeggen dat we dat helemaal kunnen uitbannen."
Bloed
Schokkend waren volgens de commissie de verhalen over straf(kracht)trainingen. Sporters werden gedwongen meermaals in de touwen te klimmen met alleen gebruik van armen en gewichten aan de enkels, waarbij ze pas mochten stoppen als het bloed aan het touw zat. "Dit gebeurde al bij meisjes van rond de zeven jaar oud", geeft de onderzoekscommissie in het rapport aan.
"Het valt op dat gymsporters een tiental jaar na het grensoverschrijdend gedrag nog steeds met heftige (psychische) gevolgen kampen."
De gevolgen van het grensoverschrijdend gedrag zijn enorm, oordeelt de commissie. "Het valt op dat gymsporters een tiental jaar na het grensoverschrijdend gedrag nog steeds met heftige (psychische) gevolgen kampen."
Adviezen
De commissie stelt na vele gesprekken dat grensoverschrijdend gedrag makkelijker kon plaatsvinden doordat toezicht bij trainingen ontbrak en nog regelmatig ontbreekt. In de ogen van de commissie moeten de trainingen en stages openbaar zijn. Als dat niet gewenst is, zouden camera's in de zalen wellicht een oplossing kunnen zijn. De wet op de privacy maakt echter zo'n middel bijna onmogelijk.
De commissie vindt dat de focus verlegd dient te worden van de prestatie van de trainer naar het welbevinden van de sporter. "Het resultaat van de sporters werd niet gezien als prestatie van diegene zelf, maar als prestatie van de trainer. De drang van de trainer om daarmee aanzien te verkrijgen was dusdanig groot dat het welzijn van de sporters werd achtergesteld. De balans wordt verstoord als de trainer wordt gezien als presteerder en de sporters 'slechts' als product."
