De Russische invasie is uitgemond in een uitputtingsslag voor het Oekraïense leger, dat in een razend tempo munitie en materieel verbruikt. Zo snel zelfs, dat er een tekort dreigt aan het front. Dat is de waarschuwing van de legerleiding in Oekraïne. De Europese Unie zet nu alles op alles om tekorten aan te vullen. Maar wat moet een van origine vredesproject als de EU op de wapenmarkt?
Maandag steken de Europese ministers van Defensie de koppen weer bijelkaar. Op hoofdlijnen ligt er al een akkoord klaar: de EU wil munitie gezamenlijk inkopen - zoals bij de coronavaccins - en die voorraden versneld leveren. Het geld voor dat plan, twee miljard euro, ligt ook al klaar. Hiervan wordt één miljard euro gebruikt voor het (deels) terugbetalen van landen die munitie uit eigen voorraad doneren en één miljard euro voor de gezamenlijke inkoop van nieuwe munitie.
Wapenhandelaren met pinpas
De markt opgaan om NAVO- én Sovjet-wapentuig te kopen, is niet zonder risico, waarschuwt de Nederlandse wapenmarktexpert Pieter Wezeman. Hij is verbonden aan het SIPRI, een Zweedse Instituut dat onderzoek doet naar vrede en veiligheid. "Niet iedereen heeft de ervaring om de producten die ze kopen te beoordelen. Ook bestaat de kans dat tussenhandelaren er zelf op willen verdienen. Of dat je gewoonweg niet krijgt wat je bestelt. Vaak ontbreekt ook de kennis over wat iets zou moeten kosten."
Eén Europees land ontdekte al hoe lastig het is: Luxemburg. Het land heeft zelf geen leger of defensie-industrie, toch wilde het een militaire bijdrage leveren aan Oekraïne. De minister van Defensie van Luxemburg, François Bausch, zette meteen na het begin van de oorlog twee wapenhandelaren aan het werk.
Als het gaat om wapens is het belangrijk om niet te hard van stapel te lopen.
Er werd een bankrekening geopend met 90 miljoen euro en de twee werden met een pinpas de markt op gestuurd. Op zoek naar geschikte munitie en wapens voor Oekraïne. "We hebben wat onderzoek gedaan op internet naar leveranciers, specifiek voor apparatuur voor Oekraïne die niet in onze eigen voorraad zat. Een andere optie was makelaars raadplegen om beschikbare wapens te vinden", zegt één van hen, die om veiligheidsredenen anoniem wil blijven.
Hoge prijskaartjes
De twee Luxemburgse handelaren waren niet de enigen die op de markt kochten. Ook andere landen proberen dat. "Dat maakte het niet zo makkelijk, en vooral ook omdat we bijvoorbeeld munitie moesten kopen voor speciale wapens. Omdat Oekraïne veel wapens uit de voormalige Sovjet-Unie heeft", zegt minister Bausch.
De wapenhandelaren kregen te maken met onrealistisch hoge prijskaartjes. "We kregen ook aanbiedingen van munitie met een zeer lage kwaliteit. We begrepen natuurlijk dat de prijzen zouden stijgen vanwege de grote vraag."
De bedoelingen waren goed, maar Luxemburg kreeg ook te maken met een zending die misliep. Al met al een waarschuwing voor de Europese lidstaten als ze gezamenlijk de wapenmarkt op gaan. "Als het gaat om de munitie kan het redelijk snel gaan. Maar als het gaat om andere wapens is het belangrijk om niet te hard van stapel te lopen. Je kunt dan fouten maken. En dat draagt natuurlijk niet bij tot de militaire capaciteit van Oekraïne, wat uiteindelijk het doel is", zegt wapenmarktexpert Wezeman.
Krachten bundelen
Hoeveel kogels, granaten en raketten er nog in opslag liggen van de landen die Oekraïne helpen, is onduidelijk - en vooral geheim. Maar wat wel duidelijk is: de bodem van die munitiekisten komt in zicht. Het munitieverbruik van het Oekraïense leger ligt 'vele malen hoger' dan het productietempo van de landen die aan Oekraïne leveren, zei NAVO-chef Jens Stoltenberg onlangs nog.
Het Oekraïense leger zou, bijvoorbeeld, tot 7000 artilleriegranaten per dag gebruiken, blijkt uit een schatting door EU-land Estland. De Europese wapenindustrie produceert per dag minder dan duizend granaten. "Ik heb geen reden om aan die schatting te twijfelen", zegt Wezeman.
De Luxemburgse ambities liepen niet helemaal verkeerd af. Deze maand stuurde het landje nog tien vrachtwagens vol met munitie waar Oekraïne om vroeg. "Mijn advies is dat we in Europa onze krachten bundelen om Oekraïne zo goed mogelijk en op de meest efficiënte manier te helpen", zegt minister Bausch. "Als alle leden van de EU samen grote hoeveelheden kopen en in staat zijn om leveringen te garanderen dan zal dat Oekraïne het beste helpen."
