'De oorlog in Oekraïne kan de oplossing zijn voor Transnistrië'
"Kijk daar, achter de rivier. Dat is Transnistrië. Daar is het leven zwaar." Vitalie Marinuta staat aan de oevers van de rivier de Dnjestr. Toen hij nog minister van Defensie van Moldavië was, was het zijn belangrijkste hoofdpijndossier: Transnistrië. Al ruim 30 jaar is het een slapend conflict. Russische militairen maken de dienst uit in de onafhankelijk verklaarde pro-Russische regio.
Moldavië en buurland Oekraïne houden de Russische troepen nauwlettend in de gaten. Uit een gelekt Russisch 'tienjarenplan' bleek deze week dat alles op alles wordt gezet om Transnistrië onder controle van Moskou te houden. Gevreesd wordt dat Moskou het conflict in Transnistrië kan laten oplaaien om onrust te creëren in zowel Moldavië als Oekraïne. Het Oekraïense leger is daarom begonnen met het aanleggen van loopgraven langs de grens met Transnistrië.
De Russische 'vredestroepen' in Transnistrië bestaan uit zo'n 1500 tot 1700 militairen. Grofweg de helft van hen bewaakt een groot wapendepot met gedateerd Sovjetmaterieel nabij de Oekraïense grens. Het Kremlin zegt, zonder bewijzen, dat Oekraïne die opslagplaats zou willen aanvallen.
"De meeste Russische militairen zijn eigenlijk Moldavische inwoners", vertelt Marinuta, die tussen 2009 en 2014 minister van Defensie was. "Moldavië staat sinds 2015 niet meer toe dat het personeel wordt gerouleerd. Daarom rekruteert het Russische leger lokale bewoners om hen te vervangen." De 'vredesmacht' klinkt vrij klein, maar tel daar nog zo'n 6000 tot 7000 'Transnistrische troepen' bij op. Daartegenover staat een klein Moldavisch leger van zo'n 6000 militairen.
Marinuta verwacht niet dat er een nieuw gewapend conflict komt. "Rusland wil vooral dat de situatie instabiel blijft. Je moet dit zien in het licht van de hybride oorlog van Rusland tegen Moldavië." De onrust in de regio moet worden gevoed via nepnieuws, bijvoorbeeld over vermeende Oekraïense plannen voor aanslagen in Transnistrië. "Als je hier de radio aanzet en naar zenders zoekt, vind je twee kanalen waarin het 'Moldavische' verhaal wordt verteld en acht met Russisch nepnieuws", zegt Marinuta.
"Onze geheime diensten slapen niet", verzekert hij. "Alles wordt goed gecontroleerd. Gelukkig werken er veel Transnistriërs in Moldavië. Via hen komt veel informatie naar buiten. Ook zien we dat sinds de oorlog in Oekraïne steeds meer mensen weg willen uit Transnistrië." Veel bewoners hebben een Moldavisch of Oekraïens paspoort, wat de mogelijkheid biedt om te vertrekken uit 'het levende Sovjetmuseum', zoals Marinuta de regio noemt.
In het dorpshuis van Holercani, een Moldavisch dorpje dat uitkijkt op Transnistrië, praten mensen liever niet over de huidige spanningen. Er staat een voorjaarsfeest gepland en het hele dorp is uitgenodigd, onder wie gevluchte Transnistriërs en Oekraïners. "Politiek is politiek. Daar praten we hier niet over", zegt de organisator stellig. Na even doorvragen zegt hij niet bang te zijn voor een conflict. "Aan beide kanten van de rivier zijn het Moldaviërs, waarom zou hier iets gebeuren?"
De orkestleidster voert ondertussen de dorpsband naar het podium. De stoelen, gesponsord door de Europese Unie, staan al in rijen opgesteld onder het rijkelijk versierde plafond. Op een gitaar is een sticker geplakt met de tekst 'Dit product is gefinancierd door de EU'. "We hebben hier al zoveel meegemaakt. Het heeft geen zin om over het conflict na te denken. We moeten door", zegt de inwoner van Holercani. Met dans en muziek wil zij de bevolkingsgroepen dichter bij elkaar brengen.
Dat klinkt sympathiek en hoopgevend, maar verdere toenadering tussen Chisinau en Tiraspol ligt uiteindelijk in politieke handen. "Sinds de Russische invasie in Oekraïne is Transnistrië afhankelijker geworden van ons, omdat de handel met Oekraïne is stilgevallen", vertelt oud-onderminister van Buitenlandse Zaken Iulian Groza. "Maar concrete gesprekken over integratie van Transnistrië in Moldavië zijn er niet."
EU-lidmaatschap voor Moldavië kan uitkomst bieden, denkt hij. "Transnistrië wordt geleid door kleptocraten, die vooral bezig zijn met hun eigen bedrijven en geld verdienen." Met andere woorden: als toenadering tot de EU hen financieel meer oplevert, zullen zij integratie in Moldavië steunen.
De oplossing ligt in de handen van Oekraïne, zegt oud-minister Marinuta. Zolang dat land standhoudt tegen Rusland, kan Transnistrië niet bij Rusland worden gevoegd. "En zodra Oekraïne de oorlog wint, dan moet Transnistrië onderdeel zijn van de vredesonderhandelingen. Dan lossen we het eindelijk op. Het is genoeg geweest na 30 jaar stilstand."
