Christiaan Paauwe
Redacteur Buitenland
Christiaan Paauwe
Redacteur Buitenland
De Franse president Macron is sprakeloos als hij op 24 februari door zijn Oekraïense ambtgenoot Zelensky wordt gebeld. "We zijn overal op ons grondgebied aan het vechten", zegt Zelensky tegen hem. "Dit hadden we ons niet kunnen voorstellen. Dit is niet zoals in 2014. Dit is veel meer."
Macron vloog in de weken ervoor nog naar Moskou. Net als andere Europese leiders had hij de hoop dat hij president Poetin kon overtuigen dat een oorlog in Europa koste wat het kost voorkomen moest worden. Tevergeefs, is duidelijk na het belletje met Zelensky. "Het is een totale oorlog", concludeert Macron. "Ja", stemt Zelensky in. "Een totale oorlog."
Macrons eerste reactie is tekenend voor wat in heel Europa een jaar geleden werd gevoeld. Van burgers en analisten tot wereldleiders. Bijna niemand kon of wilde geloven dat Rusland daadwerkelijk zou overgaan tot de invasie van het buurland.
Oorlogstaal
Toch waren alle waarschuwingen daar. De bijna 200.000 Russische soldaten die klaarstonden met duizenden tanks en tal van andere gevechtsvoertuigen, de bloedbanken die werden opgetuigd aan de grens, het spervuur van oorlogstaal vanuit het Kremlin over een Oekraïens regime van zogenaamde nazi's die uit waren op het bloed van Russische kinderen. Het is propaganda, die niet vermeldde dat Zelensky van Joodse komaf is, Russisch spreekt en een grootvader had die meevocht met de Sovjets tegen nazi-Duitsland.
De inval van Rusland in Oekraïne choqueerde de wereld. Voor het eerst in bijna tachtig jaar was het Europese continent weer het strijdtoneel van een open oorlog tussen twee landen. Hoe de strijd zou verlopen, was niet te voorspellen. Oekraïne had zich sinds de Russische agressie van 2014 al voorbereid op dit scenario en hulp gekregen van het Westen. Maar hoe zouden de Oekraïners stand kunnen houden tegen de volledige Russische oorlogsmachine? Volgens het Kremlin was die oorlogsmachine de afgelopen jaren ook nog eens gemoderniseerd en uitgerust met uitstekend Russisch wapentuig.
Hoe moeilijk de situatie voor Oekraïne was, bleek wel uit de gesprekken die Zelensky in die eerste dagen voerde. Tegen een bondgenoot zei hij dat het waarschijnlijk hun laatste telefoongesprek ooit zou zijn. Speciale eenheden van Rusland poogden Kyiv binnen te dringen en joegen op de president.
De oorlog heeft onuitwisbare indruk gemaakt op iedereen die erbij betrokken is. Een overzicht van wat er allemaal gebeurde:
Snel werd duidelijk dat de Russische president Poetin zich verkeken had op de invasie. Hij kreeg wel waarschuwingen, maar luisterde vooral naar inlichtingen die hem ervan overtuigden dat Oekraïne in een mum van tijd zou vallen. Burgers zouden het Russische leger begroeten met bloemen. Het tegendeel bleek waar: geen bloemen, maar raketwerpers en molotovcocktails.
Ongekende westerse wapenleveranties
Tegelijk piepte en kraakte de Russische oorlogsmachine. Eenheden die dachten dat ze op oefening waren in Belarus, moesten opeens de grens over om oorlog te voeren. Ze waren slecht voorbereid en beschikten over gebrekkige communicatiemiddelen. Logge tankdivisies liepen vast op de Oekraïense wegen. Ze waren simpele prooien voor Oekraïners met Amerikaanse Javelin-antitankraketten, wapens die kort voor de invasie nog halsoverkop door het Westen de grens waren overgebracht.
De Javelins bleken slechts het begin te zijn van ongekende westerse wapenleveranties. Eerst ging dat voorzichtig, vanwege de zorgen om een mogelijke 'rode lijn' van Poetin. Die zorgen verdwenen naar de achtergrond na tal van verschrikkingen, van de executies van burgers in Boetsja en de vernietiging van Marioepol tot de Russische beschietingen van infrastructuur en andere burgerdoelen.
Er werd onder meer geavanceerde artillerie naar Oekraïne gestuurd. Uiteindelijk, na lang wikken en wegen, volgden ook moderne tanks. Zelfs het terughoudende Duitsland voelde zich in de discussie over militaire steun gedwongen om het naoorlogse pacifisme van zich af te schudden. Voor de oorlog was het nog onwaarschijnlijk dat Zweden en Finland op korte termijn NAVO-lid wilden worden, ook dat veranderde in sneltreinvaart.
Een overzicht van de gebieden die Rusland innam, en waar het later werd teruggedrongen:
Poetin verwachtte dat het blok van NAVO- en EU-landen vanzelf verdeeld zou raken in hun steun aan Oekraïne. Sancties was hij wel gewend en Poetin had reserves om op in te teren. Zijn verwachting: als de energie- en voedselprijzen omhoogschieten en de onvrede groeit, denkt het Westen vanzelf nog eens na over de steun.
De prijzen stegen inderdaad fors, maar uit een recente peiling bleek dat Oekraïne nog altijd breed wordt gesteund door Europese burgers, met Nederlanders aan kop.
Het Westen onderschatte wel de realiteit van de oorlog en hoever Poetin bereid was te gaan, nadat zijn originele plan, de verovering van Kyiv, al vroeg was mislukt. De hoop was dat de Russische leider gezien de grootschalige verliezen en de beperkte successen op het slagveld op een gegeven moment zijn koers ging bijsturen en aan de onderhandelingstafel zou plaatsnemen.
In plaats daarvan verdubbelde Poetin de inzet. Bezette gebieden werden geannexeerd en er werd een mobilisatie afgekondigd om de verliezen aan te vullen. De president droeg de oorlogsindustrie op om de productie op te voeren. Dat Rusland nog altijd meer gebied wil veroveren, blijkt uit hernieuwde aanvallen in de Donbas. In zijn toespraak tot Rusland deze week maakte Poetin wederom duidelijk dat hij niet van plan is de ambities bij te stellen.
Inmiddels is een blitzkrieg van enkele dagen verworden tot een allesvernietigende strijd die al een jaar duurt met enkele honderdduizenden doden en gewonden. Rusland en Oekraïne maken zich op voor een uitputtingsoorlog, een conflict van de lange adem. En ook in de rest van Europa is er het besef: dit lijkt nog maar het begin van een totale oorlog die jaren kan gaan duren.
