Eva de Vries
Eva de Vries
Op beelden is te zien hoe hele steden bijna zijn verpulverd tot puin. Bergen brokstukken op plekken waar mensen ooit hun leven leidden. Tienduizenden huizen en gebouwen zijn ingestort, wegen zijn onbegaanbaar en bruggen geruïneerd. Het is dag elf na de aardbevingen in Turkije en Syrië. Er zijn inmiddels zo'n 46.000 doden geteld, en nog steeds worden er lichamen geborgen.
Het is moeilijk voor te stellen dat hier ooit weer mensen zullen wonen, werken en leven. Hoe ziet de wederopbouw eruit na een verwoestende aardbeving als deze?
Wederopbouw bestaat uit verschillende fases die elkaar deels overlappen, legt Thea Hilhorst uit. Ze is hoogleraar humanitaire hulp en wederopbouw aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. "Nu de reddingsoperaties grotendeels zijn afgerond, ligt de prioriteit bij het verlenen van noodhulp. De verpleging van gewonden, het regelen van onderdak in tenten, voldoende voedsel, schoon drinkwater, sanitaire voorzieningen en genoeg hygiëne, om de uitbraak van ziekten te voorkomen."
Eerst wegen
Snel daarna worden de belangrijkste wegen gerepareerd, zodat hulpgoederen het gebied kunnen bereiken. Ook internet, elektriciteit en telefoonverbindingen worden hersteld.
In Turkije coördineert de reddingdienst van de overheid grotendeels de werkzaamheden. "Maar deze ramp is zó groot, het is bijna niet te overzien. Ze kunnen wel in grote lijnen sturen, zoals zorgen dat internationale hulporganisaties zich verspreiden."
Hoe lang deze fase duurt, hangt af van verschillende factoren, zoals de omvang van de ramp, het land, de overheid, beschikbaar geld en de efficiëntie van hulpverlening. "Zo is de situatie in het noorden van Syrië heel anders dan die in Turkije, aangezien daar nauwelijks hulp terechtkomt. Wederopbouw gaat daar waarschijnlijk langer duren", denkt Hilhorst.
Werken aan herstel
De periode na de noodhulp staat in het teken van herstel. Gebouwen die niet meer te redden zijn worden vernietigd. Puin wordt geruimd een afgevoerd en wegen worden verder gerepareerd, zodat er grote hoeveelheden bouwmaterialen over vervoerd kunnen worden. "Belangrijk in deze fase is de overgang van noodopvang naar tijdelijke huisvesting. Mensen kunnen niet te lang in tenten wonen", zegt Hilhorst.
Zodra de bergen puin zijn verdwenen komt er beter zicht op de mate van de verwoesting. "Die is heel divers", betoogt de Turkse Ihsan Bal, lector aardbevingsbestendig bouwen aan de Hanzehogeschool Groningen. "Hele buurten en zelfs hele steden zijn compleet weggevaagd, maar op andere plekken zijn sommige gebouwen nog goed intact. Dit toont aan dat bouwen op een aardbevingsbestendige manier wel werkt."
Volgens Bal is 60 procent van de gebouwen verzekerd voor aardbevingen. De hoogte van de compensatie hangt af van de ernst van de beschadiging. "De staat moet dus alles controleren, de schade vaststellen, besluiten of mensen terug kunnen naar hun huizen en uiteindelijk zorgen dat inwoners gecompenseerd worden. Een ingewikkelde megaklus."
De constructie van nieuwe gebouwen begint na een grote ramp als deze vaak pas jaren later, stelt Hilhorst, al heeft de Turkse president Erdogan meer haast. Vorige week zei hij bij een bezoek aan het rampgebied dat de verwoeste steden binnen een jaar herbouwd zouden worden.
De opmerking leidde tot onbegrip en woede, gezien de ophef over de overtreding van bouwvoorschriften, waardoor veel gebouwen als kaartenhuizen waren ingestort. "Hij kan dit nooit waarmaken", zegt ook Hilhorst. "Het is juist nodig om aardbevingsbestendig te bouwen. Dat kost tijd, maar het redt levens bij een volgende ramp."
Snel resultaat
Bal denkt wel dat de Turkse regering vaart gaat maken, ook met het oog op de komende verkiezingen. "Kijk, idealiter komt er een team bestaande uit geowetenschappers, planologen, stedenbouwkundigen en architecten die vervolgens een goed plan presenteren", zegt hij. "Maar dat gaat niet gebeuren, want ze willen snel resultaat zien."
Volgens hem gaat TOKI, een groot Turks staatsbedrijf, een deel van de klus klaren. "Zij zetten in rap tempo overal rijen flats neer. Wel volgens de bouwvoorschriften, en dus aardbevingsbestending, maar mooi gaat het niet worden." Minister van Verstedelijking Murat Kurum heeft inderdaad inmiddels "het grootste woningproject in de geschiedenis van Turkije" aangekondigd, en zegt zelfs dat de bouw al is begonnen.
De wederopbouw van het aardbevingsgebied in Turkije en Syrië gaat jaren duren. "Maar rijen flats maken nog geen stad", zegt Bal. "Hatay en Antakya waren historische steden, geschiedenis maakt van een stad een stad. En voor de inwoners is het na wederopbouw niet meer hún stad. Het leven wordt voor hen nooit meer zoals het was. En dat is zó erg."
