Premier Mark Rutte noemt de oorlog in Oekraïne van zo'n geopolitieke omvang, dat hij de Oekraïnese president Volodymyr Zelensky steun heeft beloofd "zolang het nodig is". Rutte was de afgelopen dag in Kiev voor een ontmoeting met Zelensky. "Deze oorlog kan nog wel een tijd duren. En dan moeten we er staan, wellicht nog jaren", zegt hij in een interview met Nieuwsuur.
Of die woorden ook meer wapens en - daar waar nu discussie over is - gevechtsvliegtuigen betekenen, is nog niet duidelijk. "We zijn bereid ver te gaan, maar we kondigen pas iets aan als het helemaal rond is."
Het bezoek aan Zelensky is volgens Rutte vooral belangrijk omdat hij wil zien en snappen hoe het leiderschap in Kiev werkt. "Ik wilde in zijn hoofd kijken om te snappen waar hij aan denkt. Wat hij ziet als volgende stap, zodat wij daarop in kunnen spelen, het een beetje kunnen beïnvloeden en zo goed mogelijk kunnen helpen."
Persoonlijk contact is dan volgens Rutte belangrijk. "Je kunt dit niet allemaal telefonisch doen. Twintig minuten in een telefoontje, of in Brussel waar nog 26 collega's met hem zitten. We hebben nu echt een paar uur kunnen praten."
Emotionele gesprekken in eerste oorlogsjaar
Over een week is het een jaar geleden dat Rusland buurland Oekraïne binnenviel. Sindsdien heeft Nederland het land financieel en militair geholpen. Nederland staat in de top-5 van landen die de meeste hulp geven, materieel en financieel, zegt Rutte. "Ze kunnen winnen. Er staat veel op het spel, want als je geen weerstand biedt gaat het door."
Hij noemt de Russische president Vladimir Poetin hongerig. "Als het hem in Oekraïne lukt, gaat hij door. Dit gaat om onze waarden, het gaat om onze veiligheid, ook van Nederland. Want Poetin stopt niet."
Vorig jaar sprak Rutte Zelensky een dag voor de invasie nog telefonisch en hij ontmoette hem ook in juli. "De weken erna vond ik het emotioneel om hem te spreken en niet zeker te weten of ik hem de volgende keer weer aan de lijn zou hebben. Of hij het zou overleven."
Rutte noemt de Oekraïense president "exceptioneel". "En ik heb de indruk dat ook hij heel voorzichtig begint te geloven dat ze een voorsprong kunnen krijgen op de Russen. Het wordt nog heel spannend, er kan nog van alles misgaan, maar ze hebben het nu al zo lang volgehouden. Met zo'n achterstand ook in aantallen soldaten."
Rutte is dankbaar dat het tot nu toe gelukt is te voorkomen dat Rusland Oekraïne in handen krijgt, zegt hij tegen Nieuwsuur:
Zelensky zei nu in de gezamenlijke persconferentie dat er geen taboe mag rusten op wapenleveranties aan Oekraïne. "Omdat die onze soevereiniteit ondersteunen en beschermen." Rutte zegt dat Nederland serieus wil praten over de inzet van F-16's, "zonder taboes".
Maar de levering van die gevechtsvliegtuigen ligt in Europa gevoelig, uit angst voor verdere escalatie van het conflict met de Russen. Rutte legt uit dat Nederland achter de schermen bouwt aan een coalitie van gelijkgestemde landen. "Dat gevoelige besluiten over ingewikkelde wapensystemen ook worden genomen. We kijken hoe we landen bij elkaar kunnen krijgen en tot een doorbraak kunnen komen? Je kunt dat nooit als Nederland zelf doen, dat is altijd samen met partners."
Heeft Rutte gesproken over mogelijke scenario's die een overwinning voor Oekraïne garanderen? Zoals een plan waar de Franse president Macron eerder over repte?
Zelensky vroeg vandaag ook opnieuw aandacht voor een Oekraïens EU-lidmaatschap. Hij stelde dat zolang de gesprekken binnen de EU over uitbreiding voortslepen, Rusland steeds gewelddadiger wordt. Volgens Zelensky steunen de meeste Europeanen het lidmaatschap voor Oekraïne en is Kiev economisch en logistiek al met Europa verbonden.
Rutte: "Oekraïne moet het gaan laten zien, en we willen natuurlijk helpen. Dat doen we ook op alle mogelijke manieren om ervoor te zorgen dat ze aan de eisen voldoen. Want we snappen de ambitie en steunen die ambitie. Maar zij moeten natuurlijk wel het werk doen."
Gevechtshelmen en schermvesten, dat was hoe een jaar geleden de steun van Nederland aan Oekraïne eruit zag. Een flink contrast met nu.
