Provincies kunnen weinig doen tegen opkoop stikstofruimte door luchthavens
Sarah Bürmann
redacteur Binnenland
De provincie Gelderland wil Schiphol en Lelystad Airport niet helpen bij het krijgen van een stikstofvergunning. De luchthavens zeggen dat ze genoeg boerderijen hebben opgekocht, maar hebben de provincies nodig om de daardoor vrijgekomen stikstofruimte te kunnen gebruiken. Volgens juristen met wie de NOS sprak kunnen provincies hier echter weinig meer tegen doen.
Voor de stikstofuitstoot van vliegtuigen die opstijgen en landen op Schiphol is geen stikstofvergunning. Lelystad Airport, dat bij Schiphol hoort, is door het ontbreken van zo'n vergunning nog altijd niet in gebruik.
Schiphol maakte vorige maand bekend twaalf boerderijen in Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland te hebben gekocht. De luchthavens zouden daar tientallen miljoenen euro's voor hebben betaald. Zes boerderijen in Noord-Holland, drie in Zuid-Holland en een in Utrecht zijn volgens Schiphol genoeg om na jaren van illegaal vliegen de benodigde vergunning te krijgen. Lelystad Airport zou volgens de luchthaven open kunnen door de opkoop van drie Gelderse veehouderijen.
Voordat de vliegvelden de stikstofruimte kunnen gebruiken, is het aan de provincies om de oude vergunningen van de opgekochte boerderijen in te trekken. Noord-Holland en Zuid-Holland zien vooralsnog geen goede argumenten om daarvan af te wijken, omdat Schiphol volgens de regels werkt. Utrecht twijfelt nog. Maar de Gelderse provinciebestuurder Peter Drenth (CDA) is niet van plan om daaraan mee te werken.
Woningen belangrijker dan Schiphol
De provincie gebruikt vrijkomende stikstofruimte liever voor andere dingen. "Eerst de natuur, dan de boeren die de boel goed geregeld hadden, maar nu achteraf niet meer door de uitspraak van de Raad van State. Dan lijken me zaken zoals woningen veel belangrijker dan een luchthaven."
Niet alleen de provincie is kritisch. Ook de Tweede Kamer is ongelukkig met de opkoop van boerderijen door Schiphol. "Nu is het nog een soort wildwestsituatie: wie het meeste geld heeft kan doen wat hij wil. Provincies hebben niet zulke diepe zakken en zijn ook nog eens aan Europese regels gebonden", zegt universitair docent bestuursrecht Rogier Kegge (Universiteit Leiden). Het ministerie kijkt naar wetgeving om meer grip te krijgen op stikstofhandel.
Maar tot die tijd staat Schiphol gewoon in zijn recht. Juristen zeggen dat de provincies weliswaar verantwoordelijk zijn voor het intrekken van de boerenvergunningen, maar dat betekent niet dat ze dit ook zomaar kunnen weigeren. Alleen als provincies goed kunnen onderbouwen dat intrekking van de vergunningen slecht is voor de natuur, mag dat. Dat zal in dit geval niet lukken, schatten de juristen in.
Ambitieuze doelen
Wel kunnen provincies door zich te verzetten voor vertraging zorgen. Dat Gelderland intrekking van de vergunning van de drie boerderijen weigert kan er dus wel toe leiden dat het nog langer duurt voordat Lelystad Airport open mag. De provincies zouden ook meer eisen kunnen stellen om stikstofhandel in de toekomst moeilijker te maken, maar dat verandert nu niks aan de situatie van Schiphol.
Dat de overheid stikstofruimte vrij verhandelbaar heeft gemaakt, zit provincies in de weg. Die moeten deze zomer hun plannen af hebben waarin staat hoe ze de stikstofdoelen van het kabinet gaan halen. Maar doordat bedrijven met hen concurreren om stikstofruimte op de vrije markt, kunnen provincies achter het net vissen bij de opkoop van bedrijven waarmee de meeste stikstofwinst te behalen is. Zo wordt het moeilijker voor provincies om de ambitieuze doelen te halen.
Ook de landelijke overheid wil dat grote vervuilers stoppen met uitstoten. Zo komt er weer meer ruimte voor bouw- en verduurzamingsprojecten, die nu vaak tegen stikstofproblemen aanlopen. Met de stikstofruimte die ontstaat door grote vervuilers aan te pakken, wil het kabinet boeren helpen die door overheidshandelen in juridische problemen raakten.
Een woordvoerder van Schiphol zegt in een reactie: "Het is ons inziens logisch dat bestaande regelgeving gevolgd wordt en dat de vergunning van de betreffende boerderijen wordt ingetrokken."
