Het chagrijn groeit over het trage tempo waarin het kabinet afspraken maakt met de industrie over broeikasgassen. In het klimaatakkoord van 2019 staat dat Nederland ten opzichte van 1990 in 2030 ongeveer de helft minder moet uitstoten, het kabinet mikt zelfs op 55 procent minder CO2-uitstoot. Maar nu, een jaar na het sluiten van het regeerakkoord, moet de eerste afspraak met de twintig grootste uitstoters nog gemaakt worden.
Met slechts vier bedrijven is een eerste intentieverklaring op papier gezet. "Dat is zorgwekkend", zegt Hans Grünfeld van VEMW, de belangenorganisatie van grootverbruikers van energie. "Als we alle doelen willen halen, moet er heel snel geschakeld worden."
Ook Marjan Minnesma, die met duurzaamheidsorganisatie Urgenda de staat dwong de CO2-uitstoot te verminderen, vindt dat het "veel te traag" gaat. "Ik ben teleurgesteld en vind dat de overheid dit veel serieuzer moet nemen."
Minister Micky Adriaansens (VVD) van Economische Zaken en Klimaat erkent dat de een-op-een afspraken traag verlopen. "Maar we doen er alles aan. Dit is iets nieuws dat we samen met bedrijven moeten doen." De minister meldt Nieuwsuur dat ze 25 man extra vrijmaakt om zich bezig te houden met de verduurzaming van de industrie.
Verduurzamen is een ingewikkeld proces. "Het gaat om het aanpassen van productieprocessen en bedrijven moeten daar plannen voor maken", zegt Grünfeld. "Die plannen zijn er wel maar de overheid kan niet waarmaken wat is beloofd: voldoende capaciteit op het elektriciteitsnet, vergunningen en financiering. Er is nu geen zicht op tijdige beschikbaarheid van die randvoorwaarden."
Haast is geboden: sommige bedrijven moeten binnenkort besluiten over een duurzame investering. Zoals chemiebedrijf Dow in Terneuzen. In juni willen de Amerikaanse eigenaren een knoop doorhakken over de bouw van een waterstoffabriek. Voorwaarde is steun van de Nederlandse overheid.
"Ik had verwacht dat het sneller was gegaan", zegt president-directeur Anton van Beek van Dow West-Europa. Dow zit nu in de tweede fase van de maatwerkafspraken. Het wachten is nog op een onafhankelijke commissie die de plannen van het bedrijf moet beoordelen. Dat moet in juni klaar zijn. "Lukt dat niet dan is de vraag wanneer die fabrieken wel gebouwd gaan worden. Een kwartaal, een half jaar later?" Ook moet Europa nog toetsen of er geen sprake is van ongeoorloofde Nederlandse staatssteun.
Vooroplopen
En er speelt er nog iets: de regering-Biden heeft honderden miljarden dollar beschikbaar voor bedrijven die in de VS willen verduurzamen. "Zo'n bedrijf kan in Amerika makkelijk geld krijgen, in Europa duurt het heel lang en is het nog niet zeker. Dan bestaat het risico dat bedrijven als Dow gaan investeren in de VS en niet in Nederland", zegt Minnesma van Urgenda.
Industrielobbyist Grünfeld noemt dat risico reëel. "Als bedrijven dat doen, is de kans voor ons land om voorop te lopen met duurzame industriële activiteiten verkeken. Dat moeten we te allen tijde voorkomen." Minister Adriaansens: "Amerika kan iets sneller besluiten. Wij doen het op onze manier en mijn ambitie is om te zorgen dat we daar een beetje doorheen breken."
Grünfeld heeft er een hard hoofd in: "Als we zo voortgaan, vrees ik dat in deze kabinetsperiode er geen maatwerkovereenkomst zal zijn afgesproken." Minister Adriaansens wil zich niet uitspreken over het aantal maatwerkafspraken binnen deze kabinetsperiode. "Maar wij zetten alles op alles."
Met grote stappen door procedures heen en niet wachten met investeren.
In de Kamer zijn partijen kritisch. CDA-Kamerlid Henri Bontenbal ziet dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onwennig met het bedrijfsleven omgaat. "Ze maken wel afspraken, maar er is een cultuurverandering nodig en dat kost tijd." Ook ziet hij weinig concrete tegenprestaties van het Rijk. "Wanneer de elektriciteitsnetten en waterstofinfrastructuur op orde zijn, is onduidelijk."
PvdA-Kamerlid Joris Thijssen vindt dat het teveel gaat over investeren in plaats van verduurzamen. "Als we klimaatneutraal willen worden, moet je duidelijk maken voor welke bedrijven je de rode loper uitrolt. Dan moeten we niet meer investeren in fossiele industrie. En we kunnen wel tegen bedrijven zeggen dat ze elektriciteit en groene waterstof moeten gebruiken, maar dan moet dat wel kunnen."
VVD-Kamerlid Silvio Erkens wijt het gebrek aan tempo aan te weinig mensen. "Dat betekent dat we nu keuzes moeten maken. Met grote stappen door procedures heen en niet wachten met investeren in stroomnetten totdat de afspraken rond zijn. Voor de troepen uit lopen op gebied van infrastructuur."
