Het is de grootste delegatie uit Brussel sinds het begin van de oorlog in Oekraïne: Ursula von der Leyen en maar liefst vijftien Eurocommissarissen bezoeken Kiev, op een geheime locatie. Met het bezoek wil de Europese Commissie (EC) de steun aan Oekraïne bevestigen. Maar ook de wederopbouw van het land na de oorlog, en de mogelijke toetreding tot de Europese Unie staan op de agenda.
Zo speelt Oekraïne een belangrijke rol in de verduurzamingsplannen van de EU. Het zou een partner "met prioriteit" zijn om Europese ideeën voor duurzame elektriciteit en waterstof te realiseren. Waarom? Het land heeft gigantische steppes, uitgestrekte vlaktes waar geen mensen wonen (die kunnen klagen) en waar vaak veel wind staat. Daarom komt Oekraïne vaak terug in de plannen van de Europese Commissie.
Vandaag werd over groene energie een strategische partnerschap tussen de EU en Oekraïne getekend. Oekraïne zou volgens de plannen aanzienlijke hoeveelheden waterstof kunnen leveren aan de EU. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is er enthousiast over. Hij wil voorop lopen als het gaat om groene energie. En waterstof is een groen alternatief voor fossiele brandstoffen.
Enorm potentieel
De overgang naar schone energie staat omschreven in de Europese 'Green Deal': in 2050 moet Europa het eerste klimaatneutrale continent zijn. Eurocommissaris Frans Timmermans, tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie en verantwoordelijk voor de uitvoering van de groene plannen, schreef vorige week: "Oekraïne heeft wat nodig is om een leider in moderne groene energie te worden. Het heeft een enorm potentieel voor zon, wind, waterstof en groen gas."
Oekraïne ziet het leveren van waterstof wellicht ook als een ticket naar het EU-lidmaatschap. Krijgt het land dat lidmaatschap dan cadeau? Volgens Timmermans - in gesprek met Nieuwsuur - is daarvan geen sprake. "We moeten zorgen dat Oekraïne weer op eigen benen kan staan straks. Het is belangrijk onze solidariteit te laten zien. Dat geeft perspectief. Wij willen er alles aan doen om ze zo dicht mogelijk bij de EU te krijgen."
Heel lang doen over procedures, kan niet meer, vindt Timmermans. "De Europese geschiedenis heeft vorig jaar in februari een andere wending genomen. Poetin zal niet stoppen en proberen zijn wil aan heel Europa op te leggen. Dit is een nieuwe situatie waar Europa verstandig mee om moet gaan. Ze vechten daar voor onze waarden."
Oost-Europadeskundige Tony van der Togt van Instituut Clingendael denkt dat de EC binnenskamers aan verwachtingsmanagement moet doen. "Ze zijn kandidaat-lid met een huiswerklijst met een stuk of zeven punten, onder meer op het gebied van anti-corruptie. En dat is een heel belangrijke. Dat Zelensky denkt dat ze binnen twee jaar lid van de EU zijn, gaat hem niet worden."
Van der Togt benadrukt dat Oekraïne al wel veel heeft gedaan. "En er is ondersteuning op allerlei terreinen. Op het gebied van energie kan dat ook gewoon. Dat heeft op zich niks met het EU-lidmaatschap te maken."
Optimisme
Maar op dit moment ligt het land ook nog in puin en het einde van de oorlog is nog niet in zicht. Hoe realistisch zijn de energie-plannen? Timmermans: "Oekraïne was net als wij veel te afhankelijk van Rusland. Dus het land moet ook veel investeren in nieuwe energie. Als ze dat doen kun je de extra elektriciteit in waterstof stoppen. Dat kunnen ze dan exporteren naar de EU."
Oekraïne heeft bijvoorbeeld al veel pijpleidingen in verbinding met andere EU-landen. Dat geeft het land een kans een deel van de markt binnen de EU te voorzien, zegt Timmermans. "Er zal veel meer moeten gebeuren om Oekraïne en de industrie er weer op te bouwen. Vele miljarden aan investeringen zijn nodig. De energievoorziening regel je niet in een paar dagen, dat duurt een lange tijd. We moeten ze het optimisme geven dat ze nooit meer afhankelijk hoeven te zijn van Rusland."
Voor oud-ambassadeur in Oekraïne Robert Serry - zelf betrokken bij de wederopbouw van Oekraïne - is het zeker niet te vroeg om over de toekomst van Oekraïne te praten. "Je moet juist nu al nadenken over hoe je dit land weer opbouwt." Build back better, zegt hij.
Om de EU te voorzien van nieuwe, schone energiebronnen, liggen er in Oekraïne inderdaad grote kansen, vindt hij. "Je hebt er al heel grote energiebedrijven die nu voornamelijk nog gas winnen en met kolen bezig zijn. Maar die willen heel graag die stap maken naar groene energie en naar modernere vormen van energie. Daar maakt het waterstofplan ook deel van uit."
