Ook Nederland kent femicide, maar we gaan er niet de straat voor op
Het kreeg de afgelopen week nauwelijks media-aandacht, de dood van een 52-jarige vrouw in Utrecht. Doodgestoken door een 43-jarige man. Vermoedelijk is ze omgebracht na een conflict in de relationele sfeer, zegt de politie. Dat geldt waarschijnlijk ook voor de moeder en dochter die vorige week zaterdag in Zwijndrecht werden neergeschoten. De nog voortvluchtige dader was een ex van de dochter. Zij raakte zwaargewond, haar moeder overleed.
Femicide wordt het soms genoemd, vrouwenmoord. Een heldere definitie is er niet, het woord staat ook nog niet in de Van Dale. Het kan gaan om vrouwen die gedood worden door hun partner of ex, maar het Europees Instituut voor Gendergelijkheid (EIGE) hanteert een bredere definitie. Het spreekt ook in andere gevallen van femicide, bijvoorbeeld als een vrouw uit eerwraak wordt gedood of omdat ze lesbisch is of niet langer in de prostitutie wil werken.
Ook in Nederland is femicide een probleem. Uit de jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat in Nederland de afgelopen jaren gemiddeld 43 vrouwen werden omgebracht. Bij moord of doodslag op mannen is de dader in iets meer dan 4 procent van de gevallen de partner of ex-partner. Bij vrouwen is dat in meer dan de helft van de gevallen. In het overgrote deel van de zaken gaat het om mannen die de scheiding niet accepteren.
Shelley, de dochter van Mariët, werd 51 keer gestoken door haar vriend. Mariët wil dat vrouwen zich veiliger voelen om aan de bel te trekken als ze zich bedreigd voelen:
In Spanje en Frankrijk gaan mensen de straat op om tegen dodelijk geweld tegen vrouwen te demonstreren. In Nederland zie je dat zelden, terwijl hier relatief meer vrouwen worden omgebracht. In de afgelopen jaren werden in Spanje gemiddeld 57 vrouwen vermoord. In Nederland gemiddeld 43, maar in Spanje wonen ongeveer 2,5 keer zoveel mensen.
"In Nederland gaat de discussie al heel snel over de vraag of we ons daar ook al druk over moeten maken", zegt emeritus hoogleraar Gender Based Violence Renée Römkens. "Er wordt meteen gezegd: het is overdreven, er zijn zoveel andere dingen, voordat gekeken wordt naar de feiten. In Nederland is de neiging om bij geweld achter de voordeur te denken: wij zijn een beschaafd land en wij zijn geëmancipeerd. We hebben moeite te erkennen dat er meer aan de hand is, in tegenstelling tot Spanje of Frankrijk."
Specifiek risico
Römkens wil dat ook in Nederland de term femicide wordt geïntroduceerd, om duidelijk te maken dat vrouwen een specifiek risico lopen om te worden omgebracht, in het bijzonder in de relationele sfeer. De maatschappij en de politie zouden dat nog onvoldoende onderkennen.
Ze wijst op de zaak van Hümeyra, de scholiere uit Rotterdam die in 2018 door stalker Bekir E. werd vermoord. Of de zaak van verpleegkundige Linda die in 2015 voor het TweeSteden ziekenhuis in Waalwijk werd doodgeschoten door een ex-vriend. De vrouw had aangifte gedaan van bedreiging en stalking.
Volgens Römkens heeft Nederland zich met de ondertekening van het mensenrechtenverdrag van de Raad van Europa verplicht om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen en te bestrijden. "Besteed er meer aandacht aan in het onderwijs, maar ook in de opleidingen van politie en justitie. Bij aanhoudende ruzies tussen partners lijkt scheiden soms de beste oplossing, maar niet op korte termijn, want dat is vaak de fase van escalatie en ook van een grotere kans op dodelijk geweld. De politie moet zich daarvan bewust zijn."
Ook het advies- en meldcentrum voor huiselijk geweld en kindermishandeling Veilig Thuis vindt dat er meer gedaan moet worden om femicide te voorkomen. "Wat de politie nog beter zou kunnen doen, is bij een eerste aangifte meteen al meer doorvragen om te kijken wat er echt aan de hand is, zodat men niet hoeft te wachten op aangifte zeven of acht voordat er daadwerkelijk ingegrepen kan worden. Want dan zou het te laat kunnen zijn", zegt landelijk voorzitter Judith Kuypers.
NOS op 3 maakte anderhalf jaar geleden deze uitlegvideo:
