Jan Kleinnijenhuis
verslaggever Nieuwsuur
Jan Kleinnijenhuis
verslaggever Nieuwsuur
De Rijksrecherche is een onderzoek gestart naar het mogelijk plegen van meineed bij de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. Dat melden verschillende bronnen aan Nieuwsuur, en wordt bevestigd door het Openbaar Ministerie. Hoge ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën zouden bij de commissie niet de volledige waarheid hebben verteld.
De beslissing om een onderzoek te starten werd al in juni 2021 genomen, toen een groep gedupeerde ouders aangifte deed van meineed, zo bevestigt het parket Den Haag. Een beslissing tot eventuele vervolging is nog niet genomen. Het OM neemt de zaak hoog op: het heeft zowel het College van procureurs-generaal als het ministerie van Justitie en Veiligheid over de zaak geïnformeerd.
Centraal in het onderzoek staat een advies uit maart 2017, van de destijds hoogste jurist bij de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst, Sandra Palmen-Schlangen. Dat zogeheten memo-Palmen concludeerde al ver voordat de toeslagenaffaire naar buiten kwam dat de Belastingdienst "laakbaar" had gehandeld. Palmen adviseerde dat ouders gecompenseerd moesten worden voor het handelen van de Belastingdienst.
Haar advies werd genegeerd en verdween in een la. En de Belastingdienst bleef vervolgens nog jaren procederen tegen ouders van wie de kinderopvangtoeslag onterecht en onrechtmatig was stopgezet.
Het memo-Palmen werd uiteindelijk vlak voor de verhoren van de parlementaire ondervragingscommissie, in oktober 2020, door het ministerie van Financiën openbaar gemaakt na vragen van Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. Sindsdien wil de Tweede Kamer weten: waarom is in 2017 nooit iets met die memo gedaan? Dat had gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire immers jaren aan ellende kunnen besparen.
Geen herinnering aan memo
Voor de parlementaire ondervragingscommissie zei toenmalig directeur-generaal Jaap Uijlenbroek in 2020 dat het memo hem "op geen enkele manier ooit eerder heeft bereikt" dan toen het vlak voor de verhoren naar buiten kwam. De toenmalige hoogste ambtenaar van het ministerie van Financiën Manon Leijten zei tegen de ondervragingscommissie dat zij zich niet kon herinneren het memo te hebben gelezen.
Tegelijkertijd bleek al tijdens de verhoren dat het memo-Palmen in het voorjaar van 2019 opnieuw was opgedoken bij het ministerie van Financiën. Een reconstructie van Trouw en RTL Nieuws liet zien dat het memo werd besproken in aanwezigheid van zowel Uijlenbroek als Leijten. De conclusie dat de Belastingdienst "laakbaar" en onrechtmatig had gehandeld, belandde in ambtelijke stukken, maar verdween vervolgens voor een tweede keer. Het zou daarna nog maanden duren voordat het ministerie van Financiën langzaam tot het inzicht kwam dat compensatie voor gedupeerde ouders onontkoombaar was.
Naar aanleiding van de reconstructie van RTL Nieuws en Trouw deed een groep gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire in juni 2021 aangifte wegens meineed. De Rijksrecherche is inmiddels gestart met een onderzoek: de afgelopen maanden zijn verschillende betrokkenen gehoord in de zaak. Jaap Uijlenbroek zegt tegen Nieuwsuur: "Ik weet niet van een onderzoek door de Rijksrecherche." Manon Leijten laat weten "niet betrokken te zijn bij een onderzoek door de Rijksrecherche", en "dus ook niet gehoord" te zijn.
Nieuw debat over memo
Dinsdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de nog openliggende vragen rond het memo-Palmen. Vorig jaar deed accountantsbureau PricewaterhouseCoopers (PwC) onderzoek naar de vraag hoe het memo tot twee keer toe kon verdwijnen, en wie binnen de Belastingdienst en het ministerie van Financiën weet hadden van het advies van Sandra Palmen.
Namens de Kamer hebben Inge van Dijk (CDA) en Pieter Omtzigt het debat als zogeheten rapporteurs voorbereid. De Kamer heeft vorige week ingestemd met hun voorstel om de resterende onduidelijkheden rond het memo-Palmen voor te leggen aan de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening, waarvan de verhoren volgend jaar zomer zullen plaatsvinden.
Waar de rapporteurs in elk geval meer duidelijkheid over willen, is een e-mail van een voormalig lid van het managementteam van Toeslagen, kort nadat het memo in oktober 2020 openbaar werd. Daarin stelt het voormalig MT-lid dat het memo in 2017 wel degelijk als signaal is opgepakt, en dat zowel de toenmalig directeur-generaal van de Belastingdienst als staatsecretaris Eric Wiebes daarvan op de hoogte waren en hebben ingestemd. Het voormalige MT-lid, dat nog altijd een hoge functie binnen de Belastingdienst bekleedt, weigerde echter mee te werken aan het onderzoek door PwC.
