'Wintergolf' van Oekraïense vluchtelingen blijft (vooralsnog) uit
Europa bereidt zich voor op een nieuwe golf van Oekraïense vluchtelingen, als gevolg van de Russische aanvallen op elektriciteits- en drinkwatervoorzieningen. Met de winter op komst kunnen tot 3 miljoen Oekraïners op de vlucht slaan, verwacht de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar vooralsnog blijft de 'wintermigratie' uit, blijkt uit nieuwe cijfers van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR.
De afgelopen week kwamen er bijna 25.000 vluchtelingen bij, ongeveer gelijk aan de week ervoor, en in lijn met de afgelopen maanden. Bijna 4,8 miljoen Oekraïense vluchtelingen zijn geregistreerd bij nationale overheden, maar lang niet iedereen meldt zich daarvoor aan. De UNHCR schat het totale aantal Oekraïners dat naar het buitenland is gevlucht op bijna 7,9 miljoen.
De recente vluchtelingencijfers, in heel Europa en ingezoomd op Nederland:
- NOS / Harm Kersten
De toename was de afgelopen week niet hoger dan gemiddeld - NOS / Harm Kersten
Ook in Nederland is nog geen sprake van een substantiële stijging - NOS / Sjoerd Mouissie
In de Nederlandse vluchtelingencijfers zijn vrouwen oververtegenwoordigd
In de Poolse grensregio Lublin werd dit weekend het grootste aantal vluchtelingen in maanden geregistreerd (1000 op één dag, waar het daggemiddelde maandenlang 300 tot 500 mensen was), maar het is nog te vroeg om te spreken van een definitieve toename.
Het hangt van veel factoren af waarom mensen wel of niet op de vlucht slaat, zegt Jasmijn Slootjes, onderzoeker bij het Migration Policy Institute Europe in Brussel. "De bevolking is erg veerkrachtig en heeft al veel meegemaakt. De winter wordt zwaar, maar de Oekraïners hebben al negen maanden oorlog overleefd."
Bovendien zijn al miljoenen mensen vertrokken. "De mensen die weg konden, zijn al wel weg", zegt Slootjes. "Er is een groep die niet weg kan, zoals ouderen of zij die het niet kunnen betalen." De migratiedeskundige denkt daarom niet dat er nog een grote vluchtelingenstroom op gang zal komen, met alle slagen om de arm. "Als de uitval van water en licht langer duurt of westerse steun tekortschiet, kan de migratie alsnog op gang komen."
Toch zijn er nog veel onzekerheden over een eventuele wintergolf. Zo zijn er 6 tot 7 miljoen binnenlandse vluchtelingen, die voornamelijk in het relatief veilige West-Oekraïne verblijven. Door de Russische aanvallen op cruciale infrastructuur wordt het ook daar minder leefbaar, wat alsnog een beweging naar de EU teweeg kan brengen.
Daarnaast heeft president Zelensky Oekraïense vluchtelingen opgeroepen gedurende de winter in het buitenland te blijven, waardoor het aantal vluchtelingen dat terugkeert zou kunnen afnemen. Dat is overigens nog niet het geval: het aantal terugkeerders is vooralsnog stabiel.
Meeste opvang in Polen, Tsjechië en Duitsland
De opvang van Oekraïense vluchtelingen komt voornamelijk op het bordje van Polen, de Baltische staten, Duitsland, Slowakije en Tsjechië. Buurlanden Hongarije en Roemenië worden vooral gebruikt als doorreisland, omdat de opvangfaciliteiten in andere landen beter geregeld zijn. Ook in het kleine buurland Moldavië worden relatief veel vluchtelingen opgenomen.
Zie hier welke landen in absolute zin en relatief gezien de meeste vluchtelingen opvangen:
- NOS / Harm Kersten
De meeste vluchtelingen worden opgevangen in het noordoosten van Europa - NOS / Harm Kersten
In absolute zin vangt Polen de meeste vluchtelingen op - NOS / Harm Kersten
Relatief gezien vangen Estland, Montenegro en Tsjechië de meeste vluchtelingen op
Frankrijk en Griekenland vangen relatief gezien de minste vluchtelingen op, en ook Nederland draagt relatief weinig bij. "Vluchtelingen willen graag dicht bij het land blijven, en gaan vooral naar landen waar al een Oekraïense gemeenschap is", zegt Slootjes. Een eventuele nieuwe migratiegolf komt daardoor vooral terecht bij landen waar al veel mensen worden opgevangen, waardoor de ongelijke verdeling verder uiteenloopt.
Logischerwijs piept en kraakt het in de vluchtelingenopvang in die landen. Tsjechië zegt "tienduizenden" extra vluchtelingen te kunnen opnemen, maar "geen honderdduizenden" meer. De asielfaciliteiten in Letland zijn "uitgeput" en in Slowakije is een noodplan opgesteld om een plotselinge toename van migranten te kunnen verwerken. Krakau in Polen kampt met woningnood door het verblijf van 50.000 Oekraïners.
Doorreizen
In veel landen lopen bestaande hulpprogramma's af of worden versoberd. De Poolse regering kwam dinsdag met een voorstel om Oekraïense vluchtelingen een deel van de opvangkosten zelf te laten betalen. Overigens vindt migratie-onderzoeker Slootjes het prijzenswaardig hoe Polen de opvang heeft geregeld. "Het land had eigenlijk geen integratie-infrastructuur, maar toch redden ze zich."
Zij verwacht niet dat veel Oekraïners in Centraal- en Oost-Europese landen alsnog naar West-Europese landen zullen trekken. Er lijkt wel een verschuiving van Polen naar Duitsland zichtbaar te zijn in de UNHCR-cijfers, maar de redenen daarvoor kunnen uiteenlopen, zegt Slootjes. "Zulke bewegingen naar andere landen zien we nog weinig."
