Kijken, kijken, kijken: wat Dumfries doet voor dat ene procentje progressie

• Rens Went

Denzel Dumfries weet genoeg als de scheidsrechter vorig jaar thuis tegen Juventus naar de stip wijst. Zijn club Internazionale verliest na een door de Oranje-rechtsback veroorzaakte penalty twee belangrijke punten in de Serie A. Dumfries, net overgekomen uit de eredivisie, beseft: op dit niveau is meer nodig.

In Rotterdam rinkelt de volgende dag een mobieltje. De 39-jarige Patrick Woerst is te laat bij zijn telefoon en ziet op zijn schermpje: Denzel, drie gemiste oproepen.

Eén-op-één-sessies

Woerst runt dan al ruim vijf jaar een bedrijf dat met topvoetballers een-op-een slijpt aan de kleinste details in hun spel. Denk aan oriëntatie, communicatie en positionering van alles binnen de lijnen. Relatief onbekend gebied in het voetbal, waar volgens Woerst veel te halen valt. Dat bevalt Dumfries wel.

Van de tientallen profs uit het klantenbestand van Woerst en zijn team spelen drie man momenteel in Qatar op het WK. Ibrahima Konaté uit Frankrijk, Jérémy Doku uit België en de wingback van Oranje: Dumfries. Ook bezoekt hij regelmatig de internationals Ryan Gravenberch en Dominique Janssen.

Bewapend met cameraatjes, tennisballen, breinspelletjes en soms zelfs bellenblaas stapt hij maandelijks op de trein en het vliegtuig naar Milaan, München en Wolfsburg. In een sessie van een uur traint Woerst zijn spelers onder meer op visuele waarneming, ook wel 'scanning', het zien van wat om hen heen gebeurt.

In soms onorthodoxe trainingssessies stelt Woerst de kijkfrequentie en positionering van zijn spelers af. Denk aan het anders opstellen van je lichaam of het vaker draaien van je hoofd. Om meer te kunnen zien, maar ook te herkennen wát je dan ziet.

"Als ik een kwartslag ingedraaid ga staan, kan ik jou zien én waar ik naartoe wil", legt Woerst uit. "Dat soort kleine trucjes proberen we inzichtelijk te maken, data op los te laten om patronen te herkennen en vervolgens om te zetten in trainingen."

Oplichtende lampjes

In een hoekje van een verlaten trainingsveld in Milaan speelt Woerst dan ballen in op Dumfries. Uit achter hem oplichtende lampjes moet Dumfries opmaken wat hij met de bal moet gaan doen. Daarvoor moet Dumfries al zonder iets te zeggen duidelijk maken waar hij de bal wil hebben. Een kwestie van omkijken, vragen, omkijken, aannemen, spelen. Het komt continu terug in allerlei vormen. En dat eindeloos herhaald.

Kijken, kijken, kijken dus. Heeft dat zin, het trainen van iets dat op het eerste oog zo futiel lijkt? Woerst hoorde het al vaak genoeg voorbijkomen in de top: het gaat om de details. "Waarom train je die dan niet?" vroeg hij zich twaalf jaar geleden, toen nog jeugdtrainer bij Sparta, voor het eerst af. "En hoe?"

Woerst verdiepte zich in oud-middenvelder Xavi, die vroeger als een bezetene om zich heen keek op het middenveld van Barcelona, en raakte overtuigd van het belang van scanning. Via zijn contacten in het profvoetbal kon hij individueel met spelers aan de slag. De insteek van de training? Vrij simpel: "Als jij niet kijkt, weet je ook niet of er ruimte is. Dus: je moet leren kijken."

Woerst wil niet alles loslaten over zijn werkwijze - "jij weet ook niet hoe KFC die kip maakt" - maar benadrukt wel het belang van het perifere zicht. Wat zich afspeelt in de ooghoeken. Geen hulpmiddel te gek in een poging dat trainbaar te maken.

Bellenblaas

Zoals die ene training met een eredivisiedoelman. "Ik wilde dat hij niet alleen naar de bal keek, maar ook naar wat ernaast gebeurde, zonder dat hij zijn hoofd draaide. Dus ging ik achter die keeper staan met bellenblaas."

Volledig geconcentreerd op een bal verderop, zweven de keeper de belletjes om de oren. "Door die belletjes met zijn vingers zorgvuldig kapot te knijpen, kon hij bevestigen dat hij het had gezien."

Klinkt uit de lucht gegrepen? Wetenschappelijke fundering voor zijn trainingsvormen vindt Woerst in de samenwerking met gedrags- en neurowetenschappers. De lijntjes met de Noorse scangoeroe Geir Jordet en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zijn kort.

Gezamenlijk zoeken Woerst en de wetenschappers naar de beste trainingsvormen. Daarbij helpen studenten van de RUG Woerst met het vinden van de beste trainingsvormen en dient de verzamelde informatie weer als nieuwe wetenschappelijke data.

Duidelijk is: hier wordt in eerste instantie geen spier getraind, maar het brein. "Voetballen doe je met je hoofd", zei Johan Cruijff al eens. "We starten een training ook nooit fysiologisch", legt Woerst uit. "We doen eerst een breinspelletje om het brein te activeren voor wat erna gaat plaatsvinden. Je hoofd is continu bezig in de wedstrijd, alleen warm je dat nooit op. Dat vinden wij vreemd."

Luister naar Woersts spelers en het klinkt alsof de individuele aanpak werkt. "Wat ik het vaakst hoor: ze voelen zich in control en alsof ze veel meer tijd hebben. Dat klopt ook, want je creëert voorwaarden om rustiger te worden. Om complete controle te krijgen over de situatie."

"Het scannen en het lezen van een wedstrijd heeft mij geholpen de speler te worden die ik nu ben", zei Dumfries ooit over de specifieke training. "Door het kijken houd ik mijn directe tegenstander in het vizier. En aanvallend heb ik altijd een voorsprong. Ik weet namelijk waar de ruimte ligt om in te lopen en mijn medespelers in te spelen."

Op de ochtend van Nederland-Qatar zal Woerst, zoals gebruikelijk op de wedstrijddag, een appje sturen naar Dumfries. Bulletpoints met aandachtspunten uit zijn laatste gespeelde duels. Ook in de Qatarese woestijn gaat het slijpen aan de details onverminderd door.