De handel in stikstofrechten floreert, zo lijkt het. Rijkswaterstaat heeft ze nodig om snelwegen aan te leggen en gemeenten voor de uitbreiding van bedrijventerreinen. En mogelijk nu ook het bouwbedrijf dat de Tweede kamer renoveert, zo bleek vandaag. Er is inmiddels een wildgroei aan commerciële bedrijven die de stikstofrechten van boeren die willen stoppen voor veel geld aanbieden.
ChristenUnie, CDA en VVD willen een einde aan de praktijken, waarbij de hoogste bieder er met de stikstofrechten vandoor gaat. Het kabinet moet ingrijpen, vinden ze, en de centrale regie overnemen.
Martin Ruitenbeek uit Harskamp op de Veluwe heeft al jaren last van zijn rug. De kalverhouder was dan ook blij dat hij via zijn broer, die handelt in stikstofrechten, in contact kwam met Rijkswaterstaat.
Rijkswaterstaat, die boer Ruitenbeek uitkocht, is niet de enige partij op zoek naar stikstofrechten. Na een uitspraak van de Raad van State in 2019 mag er geen extra stikstof neerkomen in natuurgebieden. Dus bij elk bouwplan moeten er ter compensatie stikstofrechten worden gekocht.
In Apeldoorn willen bedrijven op een bedrijventerrein uitbreiden. Wethouder Economische Zaken Jeroen Joon: "We zijn bezig met een stikstofstrategie. We berekenen hoeveel we waar nodig hebben. Ook voor de 9000 woningen die we moeten bouwen tot 2030."
De stad, die wordt omgeven door natuurgebieden, heeft inmiddels een heus stikstofteam opgericht. Dat heeft recent voor 2,1 miljoen euro een boerderij aangekocht. Een rekenmodel laat zien dat er genoeg stikstofruimte is voor een bedrijventerrein dat wil uitbreiden. "Door de afname van de opgekochte boerderij is het nu mogelijk de uitbreiding van het bedrijventerrein mogelijk te maken", zegt stikstof-projectleider Astrid Sluis.
Adviesbureau Flynth Rombou brengt vraag en aanbod van stikstofrechten samen. Via een kaart van Nederland is precies te zien waar vraag en aanbod samenkomen. "We brengen partijen bij elkaar om de stikstof zo efficiënt mogelijk te benutten", zegt adviseur agrarische bedrijven Stefan van Summeren.
Waar het bedrijf van Van Summeren zegt geen geld te vragen voor deze bemiddeling, zijn er genoeg stikstofsites die soms wel een percentage van de verkoopdeal opstrijken. En waar de hoogste bieder er met de stikstofrechten vandoor gaat.
"Cowboy-praktijken", noemt Kamerlid Pieter Grinwis van de ChristenUnie het. "Met het recht van de sterksten." Juist in tijden van schaarste en in tijden van broodnodig natuurherstel vindt hij het onbegrijpelijk. "Er zijn ondernemers die ten onrechte geen vergunning hebben. Die moeten we als eersten recht doen en van een vergunning voorzien. Juist in deze tijd moet de overheid de regie naar zich toe trekken.
"Het kan toch niet zo zijn dat als wij de natuur en boeren vooruit willen helpen, de overheid - bij voorbeeld Rijkswaterstaat of Schiphol - op zoek gaat naar stikstof om hun eigen projecten aan te kunnen leggen", zegt Grinwis.
Rommeltje
Het Kamerlid pleit ervoor om de vrijkomende stikstofrechten onder te brengen in een landelijke stikstofbank. Zodat de overheid de natuur kan herstellen en de zogeheten Pas-melders kan legaliseren: boeren die na de uitspraak van de Raad van State ineens zonder vergunning kwamen te zitten. Ze voldeden onder de oude wet met een melding, maar hebben nu ineens een vergunning nodig. Het is de overheid nog niet gelukt om dat te regelen.
Het idee voor een landelijke stikstofbank krijgt steun van wethouder Joon uit Apeldoorn. "Het moet geen rommeltje worden. Hoe ze het regelen, wat mij betreft in Den Haag, maakt me niet uit. Als wij maar snel verder kunnen."
De stikstofrechten van boer Ruitenbeek op de Veluwe worden nu op een andere plek ingezet dan hem eerst was verteld. "Het was bedoeld voor knooppunt Hoevelaken. Maar later hoorden we dat het wordt ingezet voor de verbreding van de A27, hier nogal uit de buurt", zegt Ruitenbeek.
De provincies Gelderland en Utrecht zijn zeer verbolgen over de handelwijze van Rijkswaterstaat. Ze vinden het onaanvaardbaar dat de Rijksoverheid achter hun rug om boerderijen heeft opgekocht en die Veluwse stikstofrechten nu gaat inzetten voor een snelweg in Utrecht.
