Sarah Bürmann
redacteur Binnenland
De verbouwing van het Binnenhof moet zo snel mogelijk worden stilgelegd, omdat het project geen stikstofvergunning heeft. Dat stelt milieuorganisatie Mobilisation for the Environment, dat daarvoor een handhavingsverzoek heeft ingediend bij de provincie Zuid-Holland.
Het handhavingsverzoek volgt op een uitspraak van de Raad van State van twee weken geleden. Die besliste toen dat bouwprojecten ook een stikstofvergunning moeten hebben en daar niet langer van zijn uitgezonderd door de zogenoemde bouwvrijstelling. Volgens de hoogste bestuursrechter is de vrijstelling in strijd met Europese natuurbeschermingsregels.
Voor de verbouwing van het Binnenhof werd juist gebruikgemaakt van de bouwvrijstelling, blijkt uit een brief die de NOS heeft ingezien. In die brief schrijft de Omgevingsdienst Haaglanden aan het Rijksvastgoedbedrijf dat "voor de activiteiten beschreven in de conceptaanvraag geen vergunningplicht (...) geldt" vanwege de bouwvrijstelling en dat daarom ook geen vergunning is verleend.
'Illegale verbouwing'
Dat is nu, na de uitspraak van de Raad van State, een probleem, zegt Mobilisation for the Environment (MOB). Omdat de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden, stelt de milieuorganisatie dat de renovatie van het Binnenhof illegaal plaatsvindt. Valentijn Wösten, raadsman van MOB, vindt het "onverkoopbaar" dat wordt gehandhaafd bij boeren die door fouten van de overheid zonder stikstofvergunning zitten, terwijl het Binnenhof zonder verplichte vergunning wordt verbouwd. "En als iemand zich aan de wet moet houden, is het het hart van de democratie wel."
Bij de verbouwing komt relatief weinig stikstof vrij en van die stikstof komt dus ook heel weinig in gevoelige natuurgebieden terecht. Maar op slechts 3 kilometer afstand van het Binnenhof ligt het beschermd natuurgebied Meijendel en Berkheide, in de duinen. Daar komt al meer stikstof neer dan de natuur aankan en daardoor kan een rechter oordelen dat ieder klein beetje extra neerslag te veel is.
Onorthodoxe middelen
Het is vooral een principekwestie, beaamt Wösten. "Het spijt ons dit te moeten doen, maar blijkbaar zijn er onorthodoxe middelen nodig om politici ervan te doordringen dat het hoog tijd is. Er moet nu actie worden ondernomen."
"Nu de bouwvrijstelling niet meer bestaat, hebben meer bouwprojecten inderdaad een vergunning nodig", zegt universitair docent omgevingsrecht Ralph Frins (Radboud Universiteit). Er is volgens hem wel één uitzondering: zo'n vergunning is niet vereist als schade aan beschermde natuur bij voorbaat kan worden uitgesloten.
Extra onderzoek
De provincie Zuid-Holland laat aan de NOS weten dat het "denkbaar" is dat voor de renovatie een natuurvergunning nodig is "als gevolg van de vervallen bouwvrijstelling". Daarvoor is tot nu toe nog geen aanvraag gedaan. Het Rijksvastgoedbedrijf zegt op dit moment te onderzoeken of een nieuwe vergunningsaanvraag nodig is.
Daarvoor is eerst onderzoek nodig naar de hoeveelheid stikstof die vrijkomt bij de bouw, want de bestaande berekeningen zijn achterhaald. Daarna moet worden nagegaan hoeveel van die stikstof terechtkomt in beschermde natuurgebieden. Daar is al onderzoek naar gedaan, maar de milieuorganisatie betwist de deugdelijkheid daarvan. "De provincie Zuid-Holland moet daarover een oordeel vormen en eventueel extra onderzoek laten uitvoeren", zegt Kars de Graaf, hoogleraar omgevingsrecht (Rijkuniversiteit Groningen).
Het handhavingsverzoek betekent niet dat de verbouwing van onder meer de Eerste en Tweede Kamer per direct zal worden stilgelegd. De provincie heeft acht weken de tijd om met een antwoord te komen op het verzoek. Als dat niet wordt ingewilligd, zegt MOB naar de rechter te stappen. Maar ook zo'n procedure zal lang duren.
Boerenbedrijven uitkopen
Zelfs als MOB in die rechtszaak gelijk krijgt, zijn er nog andere manieren om de bouw toch door te laten gaan. Er kan bijvoorbeeld worden gezocht naar boerderijen of andere bedrijven die stikstof uitstoten die kunnen worden uitgekocht om de stikstofruimte voor de verbouwing van het Binnenhof alsnog te creëren. Dat zal niet gemakkelijk gaan, want stikstofruimte is schaars.
Het zou wel kunnen dat de verbouwing door deze juridische stap vertraging oploopt. De verbouwing werd in 2020 ook al met een jaar uitgesteld omdat de verbouwing niet aan de toen geldende stikstofeisen voldeed.
Klem
Het handhavingsverzoek toont aan hoezeer het kabinet klem zit door het stikstofdossier. Door het uitblijven van maatregelen die de stikstofuitstoot substantieel verminderen, kunnen milieugroeperingen projecten zoals de verbouwing van het Binnenhof aangrijpen om de politiek verder onder druk te zetten.
Een woordvoerder van minister De Jonge, die politiek verantwoordelijk is voor het Rijksvastgoedbedrijf, laat in een reactie aan de NOS weten dat hij verwacht dat de huidige werkzaamheden kunnen doorgaan. Wel wordt nog onderzocht welke gevolgen de vervallen bouwvrijstelling heeft voor de rest van de renovatie van het Binnenhof.
